MÜLTECİLER MESELESİ
Osmanlı tarihinde birçok mülteci meselesi yaşanmıştır.Bunların ilki İspanya’da gerçekleşti. Hıristiyan zulmünden kaçan bir kısım Yahudi ve Müslüman ll. Bayazit döneminde Osmanlı topraklarına kabul edildi.1711’de İsveç Kralı 12. Şarl Rusların önünden kaçarak Osmanlıya sığındı.Yine 1763’te Rusya Lehistan’a kendi yandaşı birini kral seçtirmek istediğinde Lehli milliyetçiler karşı çıkınca üzerlerine yürüdü onlar da kaçarak Osmanlıya sığındı ve bu da savaşa neden oldu. 1783’te Kırım’ın işgali sırasında Kafkasya’daki Müslümanlar Osmanlıya sığındı.Bu mülteci meseleleri içinde en önemlisi 1848’de yaşandı.Avusturya Macaristan’ı ilhak etmeye kalkışınca aralarında savaş çıktı. Bu arada Rusya da Lehistan’a girdi.Avusturya ve Rusya ittifak yaptı.Savaşı kaybeden Macar ve Lehliler Osmanlıya sığındı.Ruslar Lehlileri, Avusturya Macarları istedi.Osmanlı bu isteği reddetti ve bunu bir raporla Avrupa’ya taşıyarak bir Avrupa meselesi haline getirdi. İngiltere ve Fransa Osmanlıdan yana tavır alınca bu devletler geri adım attılar.Avusturya ve Rusya bu mültecilerin hayatlarına garanti verince bir kısmı geri döndü.Osmanlının bu tutumu Avrupa kamuoyundan puan topladı ve Kırım Savaşı’nda Osmanlıya destek vermelerini sağladı.
KIRIM SAVAŞI 1853-1856 PARİS ANTLAŞMASI l. ABDÜLMECİT
1839 yılından sonra Osmanlı dış siyasetinde Fransa ve İngiltere’nin desteğini alıyordu.
Bunun başlıca nedenleri
♦Tanzimat Fermanı ile gayri Müslimlere verilen haklar ve ıslahatlar
♦Macar mülteci meselesinde izlenen politika.
İşte bu sebeplerden ve Rusya’nın İngiltere’ye ters gelen sıcak denizlere inme politikasından dolayı Osmanlıya destek verdiler.
Bu savaşın sebeplerine bakıldığında
♦Rusya’nın politikası ve emelleri
♦Rusya Osmanlının yaptığı ve yapacağı ıslahatlarla güçlenmesini istemiyor
♦Osmanlıyı Çar l. Nikla hasta adam olarak görüyor.
♦Hünkâr İskelesi ile aldığı 1841 Boğazlar Sözleşmesi ile kaybettiği hakları tekrar almak istiyor.
♦Rusya 1851’de İngiltere’ye Osmanlıyı paylaşmayı teklif etmiş, kabul görmemiş şimdi bu işi tek başına yapmak istiyor.1848 ihtilalleri Avrupa’yı sarsmış bu durumu değerlendirmek istiyor.
Kutsal yerler meselesi
Kudüs’teki kilise ve benzer yerlerin hizmetleri kapitülasyonlardan dolayı Fransa’ya verilmişti.Ruslar buraların hizmetlerinin kendilerine verilmesini istediler.Var olan Katolik Ortodoks çatışması bu olayla daha arttı. Fransız Kralı Lui Napolyon içten destek almak için bu meseleyi körükledi ve kullandı.Napolyon bu konuda bazı isteklerde bulundu.Bunun üzerine Ruslar Prens Mençikof’u İstanbul’a gönderdiler ve gizil ve açık bazı isteklerde bulundular.
Bunlardan gizli olanlar
♦Osmanlı ve Rusya arasında ittifak yapılsın
♦Hünkâr İskelesi yenilenecek
♦Osmanlı Avrupa ile savaşırsa Rusya yardım edecek.
Açık istekler ise
♦Kutsal yerler meselesini Ortodokslar lehine çözmek
♦Ortodoks kilisesinin ayrıcalıklarının belirlenmesi
Rusların bu ültimatom istekleri Avrupa’nın desteği alınarak reddedildi.Meçikof İstanbul’u terk etti ve Rusya Osmanlıya savaş ilan etti.Rusya Eflak Boğdan’ı işgal etti.Hıristiyan âlemini bu savaşa katılmaya çağırdı ama başarılı olamadı.Avusturya bu savaşı durdurmak için Viyana’da bir konferans düzenledi fakat o da başaramadı.Osmanlı ordusu hem Tuna boylarında hem de Anadolu’da başarılar kazandı.
İngiltere ve Fransa bu savaşta:
♦Osmanlıya desteklerini göstermek
♦Rusya’nın İstanbul’a (güneye) inmesini önlemek için
İstanbul’a donanma gönderdiler.Bu durum 1841 sözleşmesinin delinmesi demekti.Rusya buna karşılık Sinop’ta yatmakta olan on parça Osmanlı donanmasını yaktı.Bu da İngiltere ve Fransa’nın Osmanlıyla anlaşarak savaşa girmesine neden oldu.Rusları Silistre’de yendik.Ruslar Eflak Boğdan’ı boşaltmak zorunda kaldılar.Avusturya ile Osmanlı antlaştı ve Eflak Boğdan’a Avusturya’nın girmesine izin verildi.Böylece Rusya artık burayı işgal edemezdi.Bu Avusturya ile savaş olurdu ki Rusya bunu göze alamazdı.Böylece Balkanlarda savaş sona erdi.Rusya bir türlü barışa razı olmuyordu.Müttefikler bunun üzerine Rusya’yı barışa zorlamak için Kırım’a asker çıkarmaya karar verdiler.İngiltere, Fransa, Osmanlı ve Piyomonte ( Sardunya) Sivastopol’u aldı.Piyomonte Devleti’nin bu savaşa 15 bin asker göndererek destek vermesinin sebebi ileride kuracağı İtalyan birliği için Avrupa’dan destek almaktı.Bu arada Çar l. Nikola öldü ve l. Aleksadr başa geldi.Rus çarı barış istemek zorunda kaldı.Önce Paris’te bir konferans düzenlendi.Daha sonra İngiltere, Fransa, Rusya, Osmanlı, Avusturya, Prusya ve Piyomonte Paris Barışı’nı imzaladı.
Buna göre
♦Osmanlı Devleti Avrupa devleti sayılacak
♦Avrupa hukukundan yararlanacak
♦Toprak bütünlüğü Avrupa devletlerinin garantisinde olacak
♦Karadeniz tarafsız deniz olacak
♦Bütün savaş gemilerine kapalı ticaret gemilerine açık olacak
♦Osmanlı ve Rusya burada savaş gemisi bulundurmayacak ve tersane açmayacak
♦Boğazlar 1841 sözleşmesine tabi olacak
♦Eflak Boğdan’a muhtariyetlik verilecek Avrupalı devletler bunun garantörü olacak.
♦İki taraf da savaşta aldıkları yerleri geri verecek
♦Tuna Nehri ticaret gemilerine açık olacak
♦Tuna’daki trafiği uluslararası bir komisyon denetleyecek
♦İlan edilen Islahat Fermanı büyük devletler tarafında dikkate alınacak, yapılacak ıslahatlara Avrupalılar karışmayacak.
Sonuçta
♦Rusya’nın Osmanlı üzerindeki emelleri bir süre aksadı
♦Rusya 1774’ten 1829’a kadar Balkanlarda elde ettiği avantajları kaybetti.
♦Rusya’nın Osmanlının iç işlerine karışması önlendi.
♦Rusya’nın batıda engellenmesi onun doğuya yönelmesine ve orada genişlemesine sebep oldu.
♦Osmanlının Avrupa devleti sayılması Avrupa’nın hukukundan yararlanmasını doğurdu.
♦Fransa ve İngiltere’nin Akdeniz’de güvenliği arttı.
♦Osmanlı kapitülasyonları ilk defa burada kaldırmayı denedi ama başaramadı.
♦Osmanlı kendi topraklarını koruyamayacak kadar güçsüz olduğunu kabul etti.
♦Osmanlı ilk dış borcunu Fransa ve İngiltere’den burada aldı.
♦Osmanlının Karadeniz’de donanma bulunduramaması onun galip olmasına rağmen mağlup muamelesi gördüğünü gösterir.
♦Osmanlının galip olarak imzaladığı son antlaşmadır.
♦Osmanlının topraklarını korumayı Avrupalı devletler üstlendi.
♦Uluslararası bir komisyon ilk defa burada kuruldu (Tuna İçin).
♦Eflak ve Boğdan’ın özekliğinin garantörlüğünü Avrupa üstlendi.
♦Islahat Fermanı’nın antlaşma metnine alınması bu devletlerin Osmanlının iç işlerine karışmasını hukuki hale getirdi.
♦İngiltere’nin en büyük kazancı Rusya’nın Karadeniz’deki donanmasının kaldırılması oldu.
♦Fransa’nın uluslararası politikada önemi arttı.
