ESKİŞEHİR-KÜTAHYA SAVAŞI (10 – 24 Temmuz 1921)
İnönü Savaşları’ndan sonra Yunan karşısındaki gücün Kuvva-i Milliye olmadığını güçlü bir ordu olduğunu anladı.İyi bir darbe vurmak için Anadolu′ya asker ve silah yığınağı yaptı, varını yoğunu ortaya koydu.
Bu savaşının sebeplerine bakıldığında
♦Eskişehir′i alıp üs olarak kullanmak
♦Ankara′yı alıp milli mücadeleyi ortadan kaldırmak
♦Sevr’i uygulamaya koyarak Batı Anadolu′ya sahip olmak
♦Başta İngilizler olmak üzere İtilaf devletlerinin kışkırtması
♦Türk ordusunu taarruz gücüne ulaşmadan yok etmek
♦Yunan’ın kaybettiği itibarı geri almak istemesi
10 Temmuz’da Yunan umumi bir taarruz başlattı.13 Temmuz’da Afyon, 17 Temmuz’da Kütahya, 19 Temmuz’da Eskişehir düştü.Mustafa Kemal yeni kurulan ordunun dağılma tehlikesine
karşılık birlikleri Sakarya Nehri’nin doğusuna çekti.Böylece Sakarya doğal bir set olarak orduyu dağılmaktan kurtaracaktı ve böyle de oldu.Bu arada mecliste tartışmalar çıktı.Meclisin Kayseri’ye taşınması bile gündeme geldi.Mustafa Kemal suçlanmaya başlandı.Mustafa Kemal mecliste yaptığı konuşmada İsmet Paşa’nın hatalarını anlattı ve yetki istedi.5 Ağustos 1921’de meclis Mustafa Kemal′i başkomutan seçti.Mustafa Kemal böylece meclisin bütün yetkilerini üzerine 3 aylığına aldı.Mustafa Kemal′e karşı olanlar bile olumlu oy verdiler.Bunlar Yunan’ın başarılı olacağını ve Mustafa Kemal′in rezil olacağına inanıyorlardı.Mustafa Kemal ise kararları hızlı almak için böyle bir yol tercih etmişti.
TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ 8 AĞUSTOS 1921
Mustafa Kemal başkomutan olduktan sonra orduyu güçlendirmek için bazı emirler
yayınladı.
Bunlar
♦Halkın elindeki her türlü taşıta ve binek hayvanına el konulacak
♦Halkın elindeki silah cephane 3 gün içinde teslim edilecek
♦Zanaatkarlar ordunun hizmetine girecek
♦Halkın elindeki yiyecek, giyecek ve malzemelinin bedeli sonradan ödenmek şartıyla %40’na el konulacak
♦Her aile bir askere çamaşır verecek
♦40 yaşından küçükler askere alınacak
♦Her ilde vergi komisyonu kurulup vergiler toplanacak ve bu emirler takip edilecek
SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 Ağustos -13 Eylül 1921)
Eskişehir yenilgisi Yunan’ı heveslendirdi.24 Temmuz’da duran Yunan ordusu son darbeyi vurmak için hazırlıklara başladı.
Amacı
♦Ankara′yı alıp milli mücadeleyi ortadan kaldırmak
♦Sevr’i uygulamaya koyarak Batı Anadolu′ya sahip olmak
♦Eskişehir yenilgisinin verdiği avantajla son darbeyi vurup işi bitirmek
Mustafa Kemal 12 Ağustos’ta cepheye geldi.Burada verdiği emirlerle savaşın stratejisini belirledi.
Bu emirler
Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır, o satıh bütün vatandır.Bir birlik çekilmek zorunda kalırsa durabildiği yerde cephe tutacaktır.Çekilmek zorunda kalan bir birlik diğerlerine ölçü olmayacak her birlik sonuna kadar mücadele edecek.
Mustafa Kemal düşman Sakarya Nehri’nin doğusuna geçerse vatan diye bir şey
kalmayacağını biliyordu ve bunu askere anlattı ve asker de bunu çok iyi anladı.100 km’lik cephede Yunan’a 11 gün geceli gündüzlü saldırdı.11 günün sonunda Yunan’ın taarruz gücü kırıldı.11 gün de Türk ordusu saldırdı.22 geceli gündüzlü savaşın sonunda Yunan ordusu geri çekilmek zorunda kaldı.
Sonuçta
♦Türk ordusu büyük bir zafer kazandı.
♦Yunan ordusu taarruz gücünü kaybetti.
♦Yunan iyice desteksiz kaldı.
♦Türk ordusu savunmadan taarruza geçti.
♦Türk milletinin ll. Viyana’dan beri devam eden geri çekilmesi son buldu.
♦Mustafa Kemal 19 Eylül 1921’de mareşal oldu.
♦İngiltere ile esir değişimi yapılarak Matla’daki esirler kurtarıldı.
♦İtalyanlar tamamen çekildi.
♦Ankara ve Kars Antlaşmaları imzalandı.
♦Türk ordusu en büyük kaybı bu savaşta verdi.
♦Yunan İstanbul′a doğru Doğu Trakya’dan yapmak istediği saldırıdan vazgeçti.
♦İtilaf devletleri ateşkes ve barış önerisinde bulundular.
KARS ANTLAŞMASI (13 EKİM 1921)
Anadolu′da savaşlar devam ederken Rusya boş durmadı ve Kafkasları bünyesine katarak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliğini kurdu.Böylece bölgede yeni bir devlet kuruldu.Moskova ve Gümrü Antlaşmaları askıda kaldı.Yeni bir antlaşma ile bu antlaşmaların yenilenmesi gerekiyordu ve Rusya’nın buna niyeti vardı.Eskişehir’de Türk ordusu geri çekilince Rusya geri adım attı.Sakarya’nın kazanılmasından sonra Rusya’nın iznini alan Ermenistan, Gürcistan ve Azerbaycan TBMM ile Kars Antlaşması’nı imzaladı.Moskova Antlaşması esas alındı ve bu devletler bu antlaşmayı onayladılar. 2 Ocak 1922’de aynı antlaşma Ukrayna ile imzalandı.
Böylece
Türkiye′nin doğu sınırı kesinlik kazandı.
ANKARA ANTLAŞMASI (20 Ekim 1921)
Fransa’nın çekilmesinde
♦Fransa’nın güney cephesinde içine düştüğü zor durum
♦Fransız askerlerin Urfa’da mahsur kalmasının Fransız kamuoyunu ve asker ailelerini harekete geçirip baskı yaptırması
♦Fransa′nın İngiliz siyasetini benimsememesi
♦TBMM’nin Yunan ve Ermenileri yenmesi
♦TBMM’nin Rusya ile anlaşması
♦Sakarya Zaferi’nin kazanılması
♦Fransa’nın bu olaylardan sonra Türklerin zaferine inanması
♦Fransızlardan gelen barış teklifini TBMM kabul etti.Ankara′ya gelen Fransız temsilci
♦Franklin Bouillon antlaşmayı imzaladı.
Yapılan Ankara Antlaşmasında
♦Taraflar arasında savaş bitecek
♦Her iki taraf belirlenen hatta çekilecek
♦Her iki taraf genel af ilan edecek
♦Ceber Kalesi Türk toprağı sayılacak
♦Hatay için özel bir idare uygulanacak
Sonuçta
♦Güney cephesinde savaş bitti birlikler batıya kaydırıldı.
♦Fransa TBMM’yi tanıyan ilk İtilaf devleti oldu.
♦Fransa Misak-ı Milli’yi tanıyan ilk İtilaf devleti oldu.
♦Fransa’nın çekilmesi ve anlaşması TBMM’ye diğerlerine karşı büyük bir avantaj sağladı.
