ORTA ÇAĞ
Bu çağda İslamiyet ve Hıristiyanlık hızla yayılmıştır.Avrupa’da yaygın olan yönetim şekli feodalitedir.Kilisenin toplum üzerinde baskısı vardır ve skolastik düşünce hakimdir.Bu çağda Sasani, Bizans, Abbasi, Emevi, Selçuklu ve Osmanlı çağın güçlü devletleridir.Kağıt, pusula, barut, matbaa bu çağda Çin’in dışına çıkmıştır.Bunlar önce Türklere sonra İslam dünyasına daha sonra Avrupa’ya gitmiştir.Haçlı seferleri Moğol istilası bu çağda yaşanmıştır.Magna Karta ve Yüzyıl Savaşları bu çağda yaşanmıştır.
KİLİSE VE PAPALIK
Hıristiyanlık Hz. İsa’dan sonra on iki havari tarafından yayılmıştır. 313 yılında Milano fermanı ile Hristiyanlık Romada serbest bırakıldı. 380 yılında ise Roma bu dini resmi din olarak ilan etmiştir. Kavimler Göçü’nde Roma ikiye bölününce Hıristiyanlık da ikiye bölündü.Katolik ve Ortodoks olarak bölünen dinde Ortodoks mezhebi Bizans’ın kontrolünde kaldı ve liderlerine patrik denildi.Katolik lideri ise Hz. İsa’nın havarilerinden Sen Pool ve Sen Piyer’in temsilcisi sayılan Papa oldu. Kavimler Göçü Avrupa’da siyasi otoriteleri sarsınca papa ve kilise bu durumdan istifa ile güç kazandı.Roma’dan bazı tavizler aldılar.
Bunlar
♦Vergi vermeme
♦Askerlik yapmama
♦Mahkeme kurma
♦Eğitimi kontrol etme
♦Aforoz ve enterdi yetkileri
♦Krala taç giydirme
Kilise en güzel toprakları elinde tutup burada köylüleri çalıştırmış ve onları sömürmüştür.Bu kazançlarından vergi vermemeleri bunları zenginleştirmiştir.Eğitimi ellerine alarak istediklerine istedikleri kadar bilgi verilmiştir.İncil’in dışında düşünemez ve her şeyin İncil’de yazılı olduğu kabul edilirdi.Bu düşünce sistemi skolastik düşüncedir ve bilimin gelişmesini engellemiştir.Bu düşünceye karşı çıkanlar ise içlerinde şeytan var diye yakılmıştır.Kiliselerin mahkemelere bakmaları da güçlerine güç katmıştır.Bir kişiyi dinden çıkarabilir (Aforoz) veya bir bölgeyi dinden çıkarabilir (Enterdi) ve orayı saldırıya açabilirdi.Bu muameleye maruz kalanların her şeylerine el konulurdu.Bu yetkiler karşısında kilisenin dokunulmazlığı doğmuştur.Bu güçler önce Haçlı Seferleri sonra Coğrafi Keşifler, Rönesans ve Reformla yavaş yavaş kilisenin elinden alınmıştır.
FEODALİTE
Temeli eşitsizliğe ve toprak zenginliğine dayanan ve Orta Çağ boyunca Avrupa’yı etkileyen yönetim şeklidir.Hunlar Avrupa’ya yürüdükleri zaman merkezi otoriteler zayıfladı ve halkın üzerindeki etkilerini kaybettiler.Otorite kaybolunca bu otoriteyi bölgedeki asiller doldurdu ve böylece feodalite doğdu.
Böylece Avrupa’da temelde iki sınıf doğdu.
♦Süzeren –yöneten
♦Vassal –yönetilen
Bu sınıflar da dört sınıf olarak şekillenirdi.
Asiller –soylular
♦Askerlik dışında başka bir iş yapmazlardı
♦Soylulukları doğuştan gelirdi sonradan soylu olunmazdı.
♦Geniş toprakları vardı.
♦Gelirin büyük kısmı bu sınıfa aittir.
Din adamları-kilise
Burjuvalar-orta tabaka
♦Şehirlerde yaşayan esnaf zanaatkar tüccar vs.
Köylüler
♦Sistemin temelini oluştururlar
♦Halkın büyük kesimi bunlardan oluşur
Bunlar
♦Serf köle köylüler(toprakla satılıp alınan)
♦Hür köylüler(ücret karşılığı çalışanlar) olmak üzere ikiye ayrılırlardı.
♦Ezilen ve sömürülen kesimdir.
Feodalite Haçlı Seferleri ile güç kaybetmeye başladı.Barutun toplarda kullanılması ile daha da güç kaybetti.Onların güç kaybetmeleri merkezi krallıklara yaradı.
HAÇLI SEFERLERİ 1096-1270
Hıristiyanların IX. yy sonlarından XIII.yy sonlarına kadar İslam dünyası üzerine yaptıkları seferlere denir.Sebeplerine bakıldığında bunların dini, siyasi ve ekonomik olduğu görülür.
DİNİ SEBEPLER
♦Kudüs’ün alınmak istenmesi
♦Papanın-kilisenin kışkırtması
♦Kuluni tarikatının kışkırtıcı faaliyetleri
♦Papanın Ortodokslar üzerinde hakimiyet kurmak istemesi.
♦Hıristiyanların koyu taassubu.
♦Müslümanlığın yayılmasını önleme
SİYASİ SEBEPLERİ
♦Türklerin Anadolu’yu alıp Bizans’ı tehdit etmesi ve buna karşılık Bizans’ın Avrupa’yı kışkırtması.
♦Papanın siyasi nüfuzunu artırmak istemesi.
♦Senyör ve şövalyelerin macera tutkusu.
♦Selçukluların taht kavgalarını fırsat saymaları.
♦Türkleri Anadolu, Suriye, Filistin ve Akdeniz’den uzaklaştırmak istemeleri.
EKONOMİK SEBEPLERİ
♦Avrupa’nın fakirliği, İslam dünyasının zenginliği.
♦Avrupa’nın İslam dünyasındaki zenginliklere sahip olmak istemesi.
♦Doğu ticaret yollarının Müslümanların elinde olması.
♦Topraksız asilzadelerin toprak sahibi olmak istemeleri.
1095 yılında Piyer Lermit adlı bir keşişin komutasında bir milyona yakın Hıristiyan Anadolu’dan içeri girdi.Bunda Papa ll.Urba’nın katkısı vardı ve bunlar düzenli ordu olmayıp bir çapulcu takımıydı.I.Kılıçarslan tarafında imha edildiler.
I.HAÇLI SEFERİ 1096-1099
1096 yılında Gode Froi Do Boullion komutasındaki 600 bin kişilik düzenli ordu ile yapıldı.Bu ordu önce Bizans’la anlaştı.Anadolu’da alınan yerler Bizans’a verilecek buna karşılık Bizans haçlılara yardım edecekti.I. Kılıçarslan Danişmendlilerle bir olup haçlılarla Eskişehir ovasında karşılaştı.Bu şekilde baş edemeyeceğini anlayınca İznik’i boşaltıp merkezi Konya’ya taşıdı.Vur kaç taktiği yol üzerindeki suları yiyecekleri imha etme gibi taktikler uyguladı ve haçlıları zayıflatarak Antakya’ya kadar 60 bin kişiye düşmelerine sebep oldu.Buradan bir kol gidip Kudüs’ü diğer kol ise gidip Urfa’yı aldı.Alınan yerlerde birer krallık kuruldu.
Böylece
♦Kudüs haçlıların eline geçti.
♦Haçlı seferi başarıya ulaştı.
♦Avrupa’nın feodal yapısı Orta Doğu’ya taşındı.
♦Selçuklular Marmara ve Batı Anadolu’yu boşaltmak zorunda kaldı.
II. HAÇLI SEFERİ 1147-1149
Musul Atabeyi Zengi 1144’te Urfa’yı haçlıların elinden alınca ikinci sefer geldi.Bu sefere Fransız Kralı lll.Lui ve Alman Kralı Konrad da katıldı.I. Mesut Danişmendlilerin yardımı ile Alman ordusunu Konya Ovası’nda bozguna uğrattı.Konrad geri döndü.Fransız ordusu ise Ege kıyılarını takip ederek Kudüs’e geldi.Şama saldırdı ama alamayınca geri döndüler.
III. HAÇLI SEFERİ 1189-1192
Selahaddin Eyyübi’nin Kudüs’ü geri alması üzerine düzenlendi.Eyyübi’nin gayesi haçlıları bölgeden atmaktı 1187 Hattin-Hıttın Savaşı’yla Kudüs’ü geri aldı.Bunun üzerine haçlılar geldi.Bu haçlı seferi en güçlü haçlı seferidir.Bu sefere İngiliz Kralı arslan yürekli Rişar Fransız Kralı Flip Ögüst Alman Kralı Frederik Barbaros katılmıştır.Bu haçlı seferi sırasında ll. Kılıçarslan ülkeyi on bir oğluna pay etmişti ve ülkede taht kavgaları yaşanıyordu.İşte bu yüzden Selçuklular pek fazla alakadar olamadılar.Alman Kralı Silifke çayını geçerken düşüp boğuldu ve ordusu dağıldı.Fransız ve İngilizler ise İstanbul’dan deniz yoluyla Suriye’ye çıktılar.Selahaddin gerektiği gibi karşıladı ve gereken cevabı verdi.Bu iki kral burada bir şey yapamayacaklarını anladılar.Buralarda fazla oyalanmaları tahtlarını da tehlikeye sokabilirdi.Bu sebeplerden dolayı geri döndüler.Böylece bu sefer başarısız oldu.
IV. HAÇLI SEFERİ 1202-1204
III. Haçlı seferi başarısız olunca Kudüs’u geri almak için dördüncüsü düzenlendi.Haçlılar bu sefer de deniz yolunu tercih ettiler.Venediklilerle analaşarak Macarların elinden Zara Kalesi’ni alıp onlara verdiler buna karşılık taşınmayı sağladılar.Hedef Mısır’dı ama İstanbul’da tahtını kaybeden Aleksi Angelos çeşitli vaatlerde bulunarak onları buraya davet etti.Aleksi’nin niyeti bunlar sayesinde tahtını geri almaktı.Papanın karşı çıkmasına rağmen haçlılar İstanbul’a geldi ve bu kişiyi tahta çıkardılar.Bu arada İstanbul halkı bunu kabullenmedi ayaklanarak Aleksiyi öldürdüler.Bunun üzerine haçlılar İstanbul’a girdiler ve burayı yağmaladılar ve Bizans hanedanını şehirden kovarak burada bir Latin Krallığı kurdular.Bu aileden bir kol İznik’e gelip İznik Rum Krallığı’nı, diğer kol Trabzon’a gidip Trabzon Rum Krallığı’nı kurdu.1261’de İznik Rum Krallığı İstanbul’a dönüp Latin Krallığı’nı yıkıp tahtı tekrar geri alacaktır.Böylece IV. Haçlı Seferi amacından sapmış oldu.Ortodoks Katolik arasındaki münasebetler bu olaydan sonra daha çok düşmanlığa dönüştü.
V. HAÇLI SEFERİ 1217-1221
Macar Kralı II. Adras düzenlemiştir.Niyeti Kahire’yi alıp Kudüs’e yürümekti.Önce Akka Kalesi’ni aldı.Burada oyalanırken Eyyübilerin müdahalesi sonuçu başarısız olup döndüler.
VI.HAÇLI SEFERİ 1228-1229
Alman Kralı ll.Frederik düzenledi.Eyyübilerin iç mücadelelerinden yaralanarak Akka’ya kadar geldi.Eyyübi Sultanı Melik Adil Haçlılarla baş edemeyeceğini anlayınca onlarla on yıllık bir barış yaptı.Buna göre Haçlılar Kudüs’te serbestçe oturacaklardı.Harzem Türkleri Haçlıları yendi ve zayıflattı.Buda Eyyübilerin işine yaradı ve Haçlıları kovdular.
VII. HAÇLI SEFERİ 1248-1254
Kudüs Türkler tarafında geri alınınca Fransız Kralı Sen Luis düzenledi.Mısır’a çıkarak Suriye’ye kadar ilerledi.Eyyübi Sultanı Turan Şah Sen Luis’i esir aldı.
VIII. HAÇLI SEFERİ 1270
Bu sefer Sen Lui tarafından Tunus’a düzenlendi.Bu seferde gerek vebadan ve gerekse karşı koymaktan dolayı başarısız oldu.
HAÇLI SEFERLERİNİN SONUÇLARI
DİNİ SONUÇLARI
♦Papanın ve kilisenin itibarı sarsıldı. Bunlara duyulan güven azaldı.
♦Skolastik düşünce zayıflamaya, Hümanizm doğmaya başladı.
♦Müslümanlar ve Hıristiyanlar dini açıdan birbirlerini daha iyi tanıdılar.
♦Kilisenin gücünün azalması krallara yaradı.
SİYASİ SONNUÇLARI
♦Bu seferlerden en büyük zararı Türkler gördü.
♦Selçukluların batıya ilerleyişi durdu.
♦Anadolu’nun Türkleşmesi gecikti.
♦İstanbul’un fethi gecikti.Her iki taraftan binlerce insan öldü.
♦Bu bölgeler siyasi olarak harap oldu.
♦Senyörler ve şövalyelerin (derebeylerin) bir kısmı öldü. Kalanlar geri döndü ve borçlarını ödemek için topraklarını sattı. Böylece feodalite zayıfladı krallar güçlendi.
♦Feodalite zayıflamaya başlayınca köylüler bazı haklar elde etmeye başladılar.
♦Türklerin İslam dünyasındaki itibarı arttı.
♦Bizans Batı Anadolu’daki bazı topraklarını ele geçirdi.
♦Bu mücadelede Türk İslam dünyası güç kaybetti bu da Moğolların çok rahat ilerlemelerine sebep oldu.
EKONOMİK SONUÇLARI
♦Haçlıların gemilerle taşınması gemi yapım sanatını geliştirdi.
♦Haçlıları Suriye’ye bırakıp dönüşlerinde mal almaları Akdeniz (doğu-batı) ticaretini canlandırdı.
♦Canova, Marsilya, Venedik gibi Akdeniz limanları önem kazandı.
♦Anadolu, Suriye, Filistin ekonomik yönden zarara uğradı.
♦Avrupa’da hayat standardı yükseldi.
♦Haçlıların bankerlerden borç para almaları bankacılığı geliştirdi.
♦Avrupalılar dokuma, cam, dericilik sanatındaki gelişmeleri aldılar.
♦Ticaretin gelişmesi şehirlerde burjuva sınıfının güçlenmesine sebep oldu.
TEKNİK SONUÇLARI
♦Barut pusula kağıt matbaa Avrupa’ya taşındı.
♦Pozitif ilimler Avrupa’ya taşındı.
♦Avrupa’da kültür hayatı canlandı.
♦İslam medeniyetini yakından tanıyıp faydalandılar.
♦Rönesans’ın temeli atıldı.
MAGNA KARTA
İngiltere’de 1215’te Kral Jan’a karşı halk ve asiller ayaklandı.Kral halkın isteği olan kimseyi haksız yere cezalandırmama ve halkın rızası olmadan vergi koymamayı kabul etti.İlk defa krala karşı çıkılmış ilk kez kral yetkilerini sınırlandırmıştır.Bu olay İngiliz ve Avrupa demokrasisinin başlangıcı sayıldı.İngiltere’de meşrutu rejime geçişin başlangıcı sayıldı.Bu olaydan belli bir zaman sonra İngiltere’ de parlamento açıldı.
VERDÜN ANTLAŞMASI
843 Batı Roma İmparatorluğu yıkılınca Fransa’da Merovanj hanedanının yönettiği Frank Krallığı kuruldu.Bunların elinden yönetimi belli bir zaman sonra Karolenj hanedanı aldı.Şarlman bu krallığı çok güçlendirdi.Yerine geçen dindar Lui ise imparatorluğu oğulları arasında pay etti.Bu paylaşımdan sonra iç savaş çıktı.Sonuçta 843’te Verdün Antlaşması imzalanarak imparatorluk üçe bölündü.Böylece İtalya Almanya Fransa siyasi olarak doğmuş oldu.Verdün Antlaşması’ndan sonra Almanya’da dört büyük Dukalık kuruldu.Bunların içinden Saksonya dukalığı birliği sağlayarak 962’den 1806 yılına kadar hüküm sürecek Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nu kurdu.
YÜZYIL SAVAŞLARI 1337-1453
1337’de İngiltere Fransa’yı işgale başladı.İngilizler ilk başlarda başarılı oldular.Kreys muharebelerinde ilk defa topu kullandılar.Zaman içerisinde Jean Dark adlı bir genç kız Fransızları örgütledi ve savaşmaya başladı.İngilizler bu kızı yakalayıp yakarak öldürdüler.Sonuçta Fransızlar İngilizleri yenip ülkelerinden çıkardılar.İngilizlerde bu savaştan sonra otuz yıl sürecek çifte gül savaşları başladı.Bu savaşlar Osmanlının işine yaradı ve Balkanlarda rahat ilerledi.
