Kelime anlamı “iki nehir arası” olan Mezopotamya Güney Doğu Toroslardan Basra’yı kadar 
olan Fırat Dicle arasındaki topraktır. Yukarı ve aşağı olmak üzere ikiye ayrılır. MÖ.4 binlerde insanlar buraya yerleşerek bataklıkları kurutmuşlardır. Buranın verimli topraklara sahip olması coğrafi olarak kendini koruyamaması sık sık istilalara uğramasına neden olmuştur. Taş olmadığı için kerpiçten eserler yapıldı. Bu iki sebepten dolayı günümüze kadar pek fazla eser gelmemiştir. Bu da günümüze kadar eserlerin gelememesine neden oldu. Yunan, Helen, Anadolu ve Mısır medeniyetlerini etkilemiştir. Mezopotamya medeniyetini Sümerler başlatmıştır.
SÜMERLER
Mezopotamya’ya MÖ 4000’lerde Türkistan’dan geldiler.Tapınaklarının etrafına MÖ 3000’lerde ilk 
şehir devletlerini kurdular.Ur, Uruk, Kiş, Lagaş, Umma, Lippur, Larsa gibi.Bu şehir devletleri asla birlik sağlayamadı, sürekli birbirleriyle mücadele etti.Şehir devletleri başında Ensi veya Patesi adlı kral bulunurdu.Bir Patesi birkaç şehri himayesi altına alırsa ona Lugal denirdi.Tüm Sümer ülkesini egemenliği altına alırsa Lugal Kalma denirdi.Ayrıca aksakallılar denilen bir meclis kralın yanında olurdu.MÖ 3000’lerde çivi yazısını buldular.Böylece dünya tarih çağlarına Mezopotamya da girdi. Ur sitesi kralı Urukagina rahiplerin sömürüsüne karşı tarihte bilinen ilk ihtilali yaptı.Yine aynı kişi bilinen ilk kanunları yaptı.Bu kanunlar dünyanın ilk yazılı kanunlarıdır.Çok tanrılı dine inanmışlar ve önceleri olmasına rağmen Samilerden etkilendiler ve ahiret inançlarını kaybettiler.Krallar rahip kraldır.Tapınaklarına Ziggurat adı verilir.Bunlar gözlemevi ve soğuk hava deposu olarak kullanırlardı.Tarihin ilk bilinen destanları Gılgamış. Yaradılış,Tufan destanı bunlara aittir. Bunlardan günümüze Akbabalar sütunu kalmıştır.Akat kralı Sargon tarafından yıkılmışlardır.Ekonomik yaşam tarıma dayalıdır.Dört işlemi, 60 tabanlı sayı sistemini, bir saatin 60 dakika, bir dakikanın 60 saniye, bir haftanın 7 gün olduğunu hesaplamışlardır.Ay yılını esas alan takvimi bulmuşlardır.
AKATLAR
Sami olan Akatlar Arabistan’dan gelip buraya hakim oldular.MÖ 2350’de Sümerleri yıkarak 
kendi devletlerini kurdular.Daha sonra Suriye, Güneydoğu Anadolu ve Batı İran’ı alıp ilk imparatorluğu kurdular.Sümer kültürünü (Mezopotamya kültürünü) buralara yaydılar.İlk düzenli orduyu kurdular.MÖ 2150’de İran’dan gelen Gutiler tarafından yıkıldılar. Kral Naram-sin’in zafer anıtı günümüze gelen eserdir.
ELAMLAR
Mezopotamya medeniyetleri içindeki en zayıf medeniyettir.Önce siteler halinde yaşamışlar sonra merkezi krallık kurmuşlardır.Başkentleri Sus şehridir.Tarımla uğraşmışlardır.El sanatlarında vazo yapımında ilerlemişlerdir.
BABİLLER
MÖ 2000’lerde Samilerin bir kolu olan Ammurlar tarafından kurulmuşlardır.Tarihleri I.Babil ve ll.Babil devleti olarak iki aşamalıdır.l Babil devleti MÖ 19.yy’dan 16.yy kadar yaşamıştır.Bu medeniyet en parlak dönemini Hammurrabi zamanında yaşadı.Onun döneminde bütün Mezopotamya ele
geçirildi.Hammurrabi Sümer kanunlarından ve sami geleneklerinden yararlanarak kendi kanunlarını yaptı.Sistemli hale getirilen kanunlarda kısas-a kısasa önem verdi.Bu kanunlar daha sonra başta Yunanistan olmak üzere tüm Ön Asya’yı etkilemiştir.Sümer kanunları küçük bir bölgeyi idare etmek için Babil kanunları ise geniş bir bölgeyi idare etmek için yazılmıştır.Bu kanunlarda kişi ve toplum kanunları ayrılmıştır.Hammurrabi iktidarını yasalara ve orduya dayandırdı.Böylece tarihin ilk mutlak krallığını oluşturdu.Tanrı kral yerine adaletli ve iyiliksever kral anlayışını benimseyerek dünyevi anlayışa önem verdi.I.Babil devletini Hititler yıktı.Daha sonra II.Babil devleti kuruldu.Yahudilerle mücadele etti. Onların elinden Küdüs’ü aldı ve onları Babile sürgüne gönderdi.II.Babil devleti Suriye için Mısır’la savaştı.Babil Kulesi ve Babil Asma Bahçeleri bunların eserleridir.Burçları, güneş saatini, ay ve güneş tutulmalarını hesaplamışlardır.
ASURLAR
Sami ve Subariler tarafından MÖ 2100-612 yılları arasında yukarı Mezopotamya’da 
kurulmuşlardır.Kurucuları Sargon’dur. Başkentleri Kral Yolunun bittiği Ninova’dır. Assurbanipal zamanında Suriye, Filistin, Mısır, İran, Kıbrıs, Anadolunun Kapadokya bölgesini aldılar.Ticaretle uğraştılar. Anadoluda Kültepeyi (Kaniş) ticaret kolonisi olarak kullandılar Bu sayede Mezepatamya medeniyetini yaydılar Yazıyı da Anadolu’ya (Hititlere) böyle (Ticaret sayesinde) getirdiler. Hammurrabi’den daha sert kanunlar yaptılar.Süvari birlikleri kurdulular. Arşivciliği ve kütüphaneciliği başlattılar.
