Kanuni Osmanlıya en ihtişamlı çağını yaşatan padişahtır.Kanuni tahta çıktığı zaman bazı avantajları önceden vardı.
Bunlar
♦Tecrübeli bir devlet adamı kadrosu vardı.
♦Muhteşem bir ordu mevcuttu.
♦Ağzına kadar dolu bir hazine vardı.
♦Tahtın tek varisiydi ve taht kavgası ihtimali yoktu.
♦Bütün bunlara rağmen yine de iç isyanlar çıkmıştır.
MISIR İSYANLARI
CANBERDİ GAZELİ İSYANI
Canberdi bir Memluk komutanı idi.Selim bunu Şam valisi yapmıştı.Selim ölünce Memluk Devleti’ni bir daha kurmak istedi.1524’te isyanı bastırıldı.
AHMET PAŞA İSYANI
Kanuni’ye kadar vezirler sıra üzerine atanır ve sadrazam olurlardı.Sadrazam ölünce ikinci vezir Ahmet Paşa’nın sadrazam olması gerekirken Kanuni Enderun’dan İbrahim Paşa’yı vezir yaptı.Böylece bu usul bozuldu.Ahmet Paşa da Mısır′a vali gönderildi.Ahmet Paşa haksızlığa uğradığına inanarak isyan etti.Bu isyan da bastırıldı.
ANADOLU′DA ÇIKAN İSYANLAR
Anadolu′da çıkan isyanların genel sebebine bakıldığında Safavilerin kışkırtması gelir.Bu isyanlar Osmanlının batıdaki faaliyetlerini olumsuz etkilemiştir.
KALENDER ÇELEBİ İSYANI 1526
Osmanlının Mohaç’ta olmasını fırsat bilen Kalender Çelebi isyan etti.Tımarlarım elimden alındı iddiasıyla buradaki sipahileri yanına aldı.Ayrıca dini de bu ayaklanmada malzeme yaptı.Veziriazam İbrahim Paşa bu isyanı bastırdı.
BABA ZÜNNÜN İSYANI 1527
Vergiler ağır diyerek Yozgat’ta ayaklandı.Bu isyan da dini nitelik taşır, kısa sürede bastırılmıştır.
ŞEHSUVAR ALİ İSYANI
Bu kişi Dulkadir Beyliği’ni kurmak istedi ama bastırıldı.
KANUNİ′NİN AVRUPA′YA YAPTIĞI SEFERLERİN GENEL SEBEPLERİ
♦Alman İmparatoru Şarlken’in Kutsal Roma Germen İmparatorluğu’nu kurmak istemesi.
♦Şarlken’in Avusturya Macaristan ve İspanya’yı yanına alıp bir Haçlı ittifakı kurması ve bu ittifaka Fransa’nın da girmesi için baskı yapması.
♦Şarlken’in Türkleri Avrupa′dan atmak istemesi.
♦Şarlken’in Akdeniz’e hâkim olmak istemesi.
♦Şarlken’in Orta Avrupa′ya yönelmesi
♦Şarlken’in Avrupa′yı tek bir devlet haline getirmek istemesi.
OSMANLI MACAR İLİŞKİLERİ
Yavuz zamanında öncelikli tehdit doğudan olduğu için batı ihmal edilmişti.Bu da batıda Osmanlıya karşı güçlerin oluşmasına neden oldu.Kanuni bunları ortadan kaldırmaya karar verdi.
BELGRAT’IN FETHİ 1521
♦Macar Kralının Şarlken’le işbirliği içerisinde olması
♦Vergilerini düzenli ödememesi
♦Kanuni’yi tahta çıkışında kutlamaması
♦Macar Kralı’nın Berham Çavuş adlı elçimizi öldürmesi
♦Şarlken’in Orta Avrupa′yı tehdit etmesiİşte bu sebeplerden dolayı Kanuni Belgrat’ı kuşatıp aldı.Böylece Balkanları Avrupa′ya bağlayan ve Osmanlının Avrupa′ya yapacağı seferlerde üs olarak kullanacağı önemli bir şehir alınmış oldu.Bu da Macaristan’la savaşa neden oldu.
MOHAÇ MEYDAN SAVAŞI MACARİSTAN’IN FETHİ 1526
Mohaç Savaşı’nın sebeplerine bakıldığında
♦Osmanlının Belgrat’ı almasından dolayı Macarlarla ilişkilerin daha da bozulması
♦Kanuni′nin Haçlı ittifakını dağıtmak istemesi
♦Kanuni′nin Tuna Nehri’nin diğer kıyısındaki toprakları da almak istemesi
♦Fransa Kralı Fransuva’nın Şarlken’le yaptığı mücadelede esir düşmesi ve Kanuni′nin ona yardım etmek istemesi.
Kanuni önce Fransuva için Şarlken’e bir mektup yazdı ve onu kurtardı.1526’da da Macaristan üzerine yürüdü.Mohaç Meydanı’nda yapılan iki buçuk saatlik savaşı kazanan Osmanlı ordusu şu sonuçları elde etti.
♦Macaristan devleti yıkıldı.
♦Devletin başkenti Budin (Budapeşte) Osmanlının oldu.
♦Erdel voyvodası Jan Zapolyo Macar Krallığı’na atandı.
♦Macar Krallığı Osmanlıya bağlandı.
♦Böylece Osmanlı ile Avusturya arasına tampon bir devlet yerleştirildi.
♦Osmanlının Orta Avrupa’daki üstünlüğü pekişti.
♦Osmanlı Avusturya Savaşları başladı.
OSMANLI AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
I. VİYANA KUŞATMASI 1529
Bu kuşatmanın sebeplerine bakıldığında
♦Osmanlının Mohaç Savaşı’yla Macaristan’ı alması
♦Alman Kralı ve Avusturya Arşidükası’nın bu durumdan rahatsız olması
♦Avusturya’nın Kanuni tarafından atanan Jan Zapolyo’nun krallığını tanımaması
♦Ferdinant’ın Macaristan’a girip Budin’i almasıİşte bu sebeplerden dolayı Kanuni Avusturya üzerine sefere çıktı.Kanuni′nin geldiğini duyan Ferdinant Budin’i boşaltıp kaçtı.Osmanlı onu takip etti ama bulamadı.Osmanlı ordusu Viyana önlerine kadar geldi ve kaleyi kuşattı ama alamadı.
Bunun sebepleri
♦Osmanlının kale kuşatması için gelmediğinden hazırlıksız olması
♦Kış mevsiminin gelmesi
♦Viyana′nın sağlam bir kale olması
ALMAN SEFERİ 1532
Kanuni İstanbul′a döndükten sonra Ferdinant bir elçilik heyeti gönderdi.Kendisinin Macar Kralı olarak tanınmasını istedi.Macaristan kendisine verilecekmiş gibi de Budin’e girdi.Kanuni bunun üzerine sefere çıktı.Avusturya topraklarına girildi ama Ferdina bulunamadı.Buradan Almanya topraklarına girildi, Şarlken arandı ama o da bulunamadı.Manş Denizi’ne ve İspanya sınırına kadar olan topraklar tarandı fakat ikisi de bulunamadı.Bu bölgedeki askeri üsler yıkıldı.Şarlken Kanuni′nin bu seferini kırabilmek için Mora’ya saldırdı ama bir sonuç alamadı.Osmanlının bu seferdeki başarısında Almanya’daki reform hareketlerinin de etkisi vardır.Bu sefer kendisini Kutsal Roma Germen İmparatoru gören Şarlken’in siyasi kariyerini bitirdi.Ferdinant ise barış istemek zorunda kaldı.
İSTANBUL (İBRAHİM PAŞA) ANTLAŞMASI 1533
Alman seferinden sonra Kanuni ile baş edemeyeceğini anlayan Ferdinant barış istedi.İran seferine çıkmaya niyetli olan Kanuni bu teklifi kabul etti.Yapılan barışta
♦Protokol bakımından Avusturya Arşidükası veziriazama eş sayılacak.
♦Avusturya Macaristan’ın iç işlerine karışmayacak Jan Zapolyo’nun krallığını tanıyacak.
♦Avusturya her yıl 30 bin Duka altın vergi verecek.
♦Antlaşma Avusturya istediği müddetçe sürecek.
Sonuçta
♦Avusturya Osmanlının üstünlüğünü kabul etti.
♦Osmanlı Avusturya üzerinde yaptırım gücüne sahip oldu.
♦Avusturya ile imzalanan ilk resmi antlaşmadır.
MACARİSTAN′IN İLHAKI 1541
Macar Kralı Zapolyo ölünce küçük oğlu Sigismund kral oldu.Ferdinant bunu tanımadı ve Macaristan’ın iç işlerine karıştı.Kanuni yine sefere çıkarak Macar meselesini kökten halletti.Macaristan’ı üç parçaya böldü.Güney Macaristan: Budin eyaleti olarak direk Osmanlıya bağlandı.Orta Macaristan: Sigismund idaresinde krallık yapılarak Osmanlıya bağlandı ve tampon olarak Avusturya ile Osmanlı arasına konuldu.Kuzey Macaristan: Vergisini Osmanlıya vermesi şartıyla Avusturya’ya bırakıldı.
OSMANLI FRANSIZ İLİŞKİLERİ
Alman kralının oluşturmaya çalıştığı Kutsal Roma Devleti’nin içine Fransa girmek istemeyince yapılan savaşı kaybeden Fransuva Şarlken’e esir düştü.Fransuva’nın annesi Kanuni′den yardım istedi.Kanuni de destek vererek Fransuva’yı kurtardı.Bu da Fransa ile ilişkilerin iyileşmesine ve gelişmesine neden oldu ve bir ticari antlaşma imzalandı ve Fransa’ya ticari ayrıcalıklar verildi.Osmanlının bu tür ayrıcalıkları vermesi iki ana sebebe dayanır.
Kapitülasyon verilen ülkeyi Haçlı ittifakından çekip almak.
Osmanlının ticaret mallarını Avrupa′ya taşıtarak Akdeniz ticaretini canlandırmak.
Fransa’ya verilen kapitülasyonların sebeplerine bakıldığında
♦Şarlken’in oluşturmaya çalıştığı Haçlı ittifakını bozmak
♦Fransa’yı Osmanlının himayesine almak
♦Şarlken’i etkisiz hale getirmek
♦Coğrafi keşiflerle önemini yitiren Akdeniz ticaretini canlandırmak
♦Fransız limanlarından yararlanmak
♦Osmanlının ticaret mallarını Avrupa′ya taşıtmak.
1535’te verilen kapitülasyonlar bakıldığında.Fransız tüccarlar daha az vergi verecekFransız gemileri serbest dolaşacakTüccarlar kara ve denizde serbest ticaret yapacakİstanbul′da Fransa elçilik açacakKendi davalarına elçilik mahkemesi bakacakOsmanlıda ölen Fransız tüccarların malları iade edilecekFransız tüccarların aldığı hakların aynısını Osmanlı tüccarlar da kullanacakAnlaşma iki hükümdar hayatta olduğu müddetçe geçerli olacak
Sonuçta
♦Osmanlı hedefine ulaştı ve Fransa’yı himayesine aldı.
♦Fransa ihtilale kadar Osmanlının yanında yer aldı.
♦Fakat daha sonra bu antlaşma Osmanlıyı büyük sıkıntıya sokacaktır.
Kapitülasyonlar daha sonra Osmanlının lehine dönmüştür.
Bunun sebepleri
♦Sokulu zamanında İngiliz ve Hollandalılara da vermesi
♦1740’ta sürekli hale gelmesi
♦1774’te Küçük Kaynarca Antlaşması ile Rusların da alması
♦Sanayi inkılâbını takip edemeyen Osmanlının açık pazar durumuna gelmesi
♦1838 Balta Limanı Antlaşması ile şartlarının ağırlaştırılması
♦Osmanlının ekonomisinin gücünü kaybetmesi
OSMANLI İRAN İLİŞKİLERİ
Yavuz zamanında İran’a Çaldıran’da bir darbe vurulmuş ama kesin sonuç alınamamıştı.İran Doğu Anadolu′daki emellerinden kısa bir süre vazgeçmişti.Osmanlının batıdaki faaliyetlerini fırsat bilip tekrar harekete geçti.Kanuni bunun üzerine İran üzerine harekete geçti.
I.İRAN ( IRAKEYN) SEFERİ 1534
Bu seferin sebebi İran’ın doğu Anadolu′daki faaliyetleridir.Kanuni Avusturya ile antlaşma yaptıktan sonra İran üzerine yürüdü.Osmanlı ordusu Tebriz’e girdi, Azerbaycan’ı aldı. Buradan Bağdat’a yürüdü burayı da aldı. Böylece Basra′ya kadar olan topraklar Osmanlının eline geçti.
II. İRAN SEFERİ 1548
Kanuni geri dönünce İran saldırdı Nahcıvan,Tebriz, Van ve Erivan’ı aldı.Kanuni 1548’de sefere çıktı ve buraları aldı.
III. İRAN SEFERİ 1553-1554
Osmanlı ordusunun İstanbul′a dönmesinden yararlanan İran Muş ve Ahlat’ı aldı ve Erzurum’u kuşattı.Kanuni İran üzerine yürüyerek buraları geri aldı.
AMASYA ANTLAŞMASI 1555
İran Şahı Kanuni’yle baş edemeyeceğini anlayınca barış istedi.Kanuni Avusturya ile yaptığı mücadelenden dolayı barış teklifini kabul etti.Buna göre İran Erivan, Tebriz, Irak ve Doğu Anadolu’yu Osmanlıya terk edecekti.
Sonuçta
♦Osmanlı Basra’ya ulaştı ve Hint Denizi’yle bağlantı kurdu.
♦Bağdat gibi önemli bir merkez Osmanlının eline geçti.
♦II.Bayezid’tan beri devam eden mesele bir zaman için ortadan kalktı.
♦Bu Osmanlının İran’la yaptığı ilk resmi antlaşmadır.
Osmanlı burada bölgenin etnik ve coğrafi yapısından dolayı ve feodal sisteminden dolayı tam bir otorite kuramadı.
DENİZLERDEKİ GELİŞMELER
Osmanlı devleti ilk ciddi donanmasını ll. Mehmet zamanında oluşturdu.II. Bayezid ve Selim zamanında Avrupa donanması ile başa baş mücadele edildi.Kanuni döneminde ise üstünlük Osmanlının eline geçti.Yine Kanuni döneminde coğrafi keşiflerden dolayı Avrupa′nın denizciliği gelişmeye başladı.Osmanlı bu dönemde hem Akdeniz’de hem de Hint Denizi’nde Avrupalılarla mücadele etmek zorunda kaldı.
RODOS’UN FETHİ 1522
Rodos Fatih zamanında kuşatılıp alınamamıştı.Buradaki Saint Jean şövalyeleri Osmanlı ticaret gemilerine saldırıyorlardı.Ayrıca bunların burada olması bizim doğu Akdeniz’deki hâkimiyetimize gölge düşürüyordu.1522 ada kuşatıldı ve Bodrum Kalesi ile birlikte alınındı.Şövalyeler Malta’ya sürüldü.Böylece Osmanlının Ege’deki hâkimiyeti daha da pekişti.
CEZAYİR’İN OSMANLIYA BAĞLANMASI
Osmanlı Şarlken’in karadan sıkıştırınca o da denizden Osmanlıya saldırmıştı.Venedik, Malta, Papalık, İspanya, Şarlken’e yardım ediyordu.Kanuni de çözüm olarak Cezayir Beyi Hızır Reisi İstanbul’a çağırdı.Kendisine Kaptan-I Derya verildi.Barbaros da Cezayir’i Osmanlıya verdi.Bunun üzerine Kanuni Barbaros’u Cezayir Beyi olarak atadı.Kanuni 1543’te Barbaros’u Fransa’ya yardıma gönderdi.Fransuva’nın kayıtsızlığından dolayı bu yardım başarısız oldu.Barbaros 1537’de Korfo Adası’nı kuşattı ama alamadı.
PREVEZE DENİZ SAVAŞI 1538
Bu savaşın sebeplerine bakıldığında
♦Osmanlının Avusturya ve Almanya ile mücadelesi
♦Osmanlının Ege Denizi’ne hâkim olması
♦Akdeniz’de Osmanlının güçlenmesi
♦Haçlıların Osmanlıya karşı birleşmesi
♦Korfo Adası’nın Osmanlılar tarafından birleşmesi
Venedik, İspanya, Malta, Ceneviz, Portekiz donanmalarından oluşan 602 parça gemi Andre Dorya öncülüğünde birleşti.Osmanlının 122 parçalık donanması Barbaros’un liderliğinde Haçlıları yendi.
Sonuçta
♦Akdeniz tamamen Osmanlı hâkimiyetine girdi.
♦Suriye, Mısır deniz yollarının güvenliği sağlandı.
♦Akdeniz Türk gölü haline geldi.
♦Venedik ittifaktan ayrıldı savaş tazminatı olarak Mora ve Dalmaçya kıyılarından bazı toprakları Osmanlıya verdi.
♦Bu zafer günümüzde Türk Denizcilik günü olarak kutlanır.
TRABLUSGARP’IN FETHİ 1551
Preveze’den sonra Venediklilerin ittifaktan ayrılması Şarlken’in Trablusgarp’a saldırmasına sebep oldu.Hasan Paşa bu saldırıyı geri püskürttü Daha sonra burası Saint Jean şövalyelerinin eline geçti.1551 yılında Turgut Reis burayı aldı.
CERBE SAVAŞI 1560
Turgut Reis Cerbe Adası’nı kuşatınca Haçlı donanması Andra Dorya liderliğinde yardıma geldi.Yapılan savaşı Haçlı donanması kaybetti ve donanma imha edildi.Preveze’den sonra kazanılan ikinci büyük zafer olup Preveze’nin tesadüf olmadığı ortaya çıktı.Osmanlının Akdeniz’de ve Kuzey Afrika’daki üstünlüğü tartışılmaz oldu.1565’te Malta Adası kuşatıldı ama alınamadı.
HİNT DENİZ SEFERLERİ 1538-1553
Coğrafi keşiflerden sonra Avrupalılar (İspanya Portekiz ) Ümit Burnu’nu bulmuş buradan Hindistan’a gelmişlerdi.Bu da Osmanlının buraya sefer yapmasına neden oldu.
Bu seferlerin sebeplerine bakıldığında
♦Hintli Müslümanların Portekizlilere karşı Osmanlıdan yardım istemeleri.(Gücerat Valisi)
♦Portekizlilerin güney eyaletlerini tehdit etmeleri
♦Portekizlileri Hint denizinden kovarak Baharat Yolu’nu canlandırmak
♦Deniz yolu ile hacca gitmek isteyen Müslümanlara Portekizlilerin saldırması
♦Portekizlilerin Müslüman tüccarlara zarar vermeleri
♦Portekizlilerin Hint ticaret yolunu kontrol altına almaları
I.HİNT SEFERİ 1538
Hadım Süleyman Paşa bu sefere çıkmıştır.Aden’i aldı ve Hindistan’a ulaştı.Portekizlilerle şiddetli savaşlar yaptı.Hindistan’daki Müslümanlar gereken desteği vermedi.Bu sefer başarısızlıkla sonuçlandı.
II. HİNT SEFERİ 1551
Piri Reis çıktı ama başarısız oldu
III. HİNT SEFERİ 1551
Murat Reis çıktı ama başarısız oldu
lV. HİNT SEFERİ 1551
Seydi Ali Reis tarafında düzenlendi.Hint Denizi’nde başarılı savaşlar yaptı.Fırtınadan dolayı gemileri kaybettiKaradan iki buçuk yılda İstanbul′a döndüGördüklerini Mirat-ül Memalik adlı bir kitapta anlattı.
SEFERLERİN SONUÇLARI
♦Yemen’in bir bölümü Eritne, Sudan, Habeşistan kıyıları Osmanlının oldu.
♦Arap Yarımadası tamamen Osmanlının oldu.
♦Kızıl Deniz ve Basra Körfezi iç deniz oldu.
♦Hint Denizi’nde Portekizlilerin hâkimiyeti kesinleşti.
♦Asya ticareti Ümit Burnu’na kaydı.
♦Baharat Yolu ticareti zayıfladı.
♦Akdeniz ticareti daha da zayıfladı.
BU SEFERLERDE BAŞARISIZ OLMA SEBEPLERİ
♦Hintlilerin yardım etmemesi(Gücerat Valisi)
♦Seferlerin askeri ve siyasi amaçlı olmaması yardım amaçlı olması bu yüzden gereken önemin verilmemesi.
♦Portekizlilerin okyanuslarda güçlü olması
♦Osmanlı gemilerinin okyanusa dayanıklı olmaması
ZİGETVAR SEFERİ
Ferdinant ölünce yerine Maksimilyen geçtiBu kişinin Macaristan ve Erdel’e saldırması üzerine Kanuni son seferine çıktı.Bu sefer sırasında ordunun arkasında kalan Zigetvar Kalesi kuşatıldı.Kanuni bu kuşatma sırasında vefat etti.Kale alındı ve geri dönüldü.Kanuni Sultan Süleyman kanunname hazırlamıştır.Süleymaniye medreselerini açarak eğitimde zirveye ulaşmıştır.Özel yönetimi olan eyaletleri oluşturmuştur.
