HAVZA GENELGES İ(28-29 Mayıs 1919)
Mustafa Kemal Samsun’dan sonra Havza’ya geldi ve hemen çalışmalara başladı.
Buradan askeri birliklere gönderdiği emirde
♦Askerlerinizi terhis etmeyin
♦Silahlarınızı teslim etmeyin
29 Mayıs’ta ise Müdafaa-i Hukuk guruplarına ve belediye başkanlıklarına birer genelge gönderdi. Genelgede
♦İşgalleri protesto edici mitingler düzenleyin
♦İtilaf devletlerine ve İstanbul hükümetine protesto telgrafları çekin
Emrini verdi.Kendisi 30 Mayıs’ta Havza’da bir miting düzenledi.Mustafa Kemal Samsun’a çıkmadan
önce de mitingler düzenlenmişti.İstanbul′da İzmir’in işgalinden önce bunu protesto edici 150 bin kişinin katıldığı bir miting düzenlenmişti.Mustafa Kemal mitinglerle düşmanın yurdu terk etmeyeceğini biliyordu.Böyle bir yol izlemekteki gayesi şuydu.
♦Milli bilinci uyandırmak ve uyanık tutmak
♦Halkı aynı gaye karşısında birleştirmek
♦İstanbul hükümetinin kabul ettiği şartları Anadolu’nun kabul etmediğini göstermek
İşgalcilere karşı idari ve askeri yöneticilerin ve ♦Anadolu halkının tepkisini öğrenmek, nabız ölçmek
♦Halkın düşmanla mücadeleye hazır olup olmadığını öğrenmek
♦Kendisinin bu davanın lideri olacağını ortaya atmak
Genelgeden sonra mitingler düzenlendi.İngilizler ise bu gelişmeler karşısında hükümete baskı yapmaya başladı.İstanbul hükümeti de bu durum karşısında Mustafa Kemal’i 8 Haziran’da geri çağırdı.Fakat Mustafa Kemal geri dönmeyip işine devam edecektir.
AMASYA GENELGESİ (22 HAZİRAN 1919)
Havza’da yayınlanan genelge bir şeyi daha ortaya koymuştu.O da kurtuluşun teşkilatlanmayla mümkün olacağı idi.Gazi çalışmalarını bir programa bağlamak istiyordu.Fakat bazı tereddütleri vardı. Bunlar:Anadolu’da bir teşkilatlanma vardı ama yeterli değildi.Erzurum’da ve Balıkesir’de kongreler düzenlenecekti ama bölgeseldi.Mustafa Kemal tüm yurdu kapsayacak bir teşkilatlanmadan yana olup kurtuluşun bununla mümkün olacağına inanıyordu.O halde tüm yurttaki teşkilatlar birleştirilmeliydi.Bunun gerçekleşmesi için de bu teşkilat temsilcilerinin bir yerde toplanması gerekmekteydi.Bunu gerçekleştirmek için Amasya’dan bir genelge yayınladı.
♦Devletin bütünlüğü ve milletin istiklâli tehlikededir. Başkentteki hükümetimiz, galip devletlerin denetleme ve baskısı altında bulunduğundan, görevini yapamıyor. Bu durum milletimizi yok saymaktadır. Bu durumdan milletimizi milletin azmi ve kararı kurtaracaktır. Milletin istiklâlini kurtarmak için, her türlü tesir ve baskıdan uzak bir Milli-Heyet’in kurulması gerekmektedir. Bunun için yazışmalar sonunda, Anadolu’nun en güvenilir yeri Sivas’ta Milli Kongre’nin toplanması, kararlaştırılmıştır. Fırka anlaşmazlıkları gözetilmeden her sancaktan halkın güvenini kazanmış üç Murahhas’ın mümkün olan çabuklukla, yola çıkarılması gerekir. Her ihtimale karşı bunun bir “milli sır” olarak tutulması ve gereken yerlerden yolculuğun değişik adla ve kılıkla yapılması lâzımdır.
♦Doğu illerimiz adına,10 Temmuz’da Erzurum’da yapılması kararlaştırılan kongre için, Vilâyeti Şarkıyye, Müdafaa-i Hukuki Milliye ve Reddi-İlhak Cemiyetleri’nden seçilen üyeler, zaten Erzurum’a doğru yola çıkarılmışlardır. O zamana değin öteki illerimizin murahhasları Sivas’a ulaşacağından, Erzurum Kongresi üyeleri de Sivas’a hareket edecektir.
♦Bu maddelere göre, Müdafaa-i Hukuki Milliye cemiyetleri ve belediye başkanlıklarınca murahhasların seçilmesi ve yola çıkarılması hakkında, yurtseverlikle yardımcı olmanızı ve onların adlarıyla yolculuk tarihlerinin, telgrafla bildirilmesini istirham ederim.
♦Kumandanlıklara belgenin ulaşıp ulaşmadığının bildirilmesi
Bu genelgenin özelliklerine bakıldığında:
♦Ulusal güçlerin birleştirilmesi amacıyla Sivas’ta bir kongre istemiştir.
♦İlk defa millet egemenliğinden bahsetmiştir.
♦Kurtuluş savaşının amacını gerekçesini yöntemini ortaya koymuştur.
♦Türk inkılâbının ihtilal safhasını Anadolu ihtilalini başlatmıştır.
♦Mustafa Kemal yetkilerini aşarak Osmanlıya baş kaldırmıştır.
♦Milleti İstanbul hükümetine ve işgalcilere karşı koymaya çağırmıştır.
♦İstanbul hükümetinin baskıdan dolayı görevini yapamadığını açıklamıştır.
♦Her ilden temsilciler istemiş, seçim işini müdafaa-i hukuk gruplarına ve belediye başkanlıklarına, denetim işini ise kumandanlıklara bırakmıştır.
♦Samsun’a çıkışla fiilen başlayan milli mücadeleyi resmen başlattı.
♦Milli mücadelenin başladığını halka duyurdu.
♦Milli egemenlik ilkesini ortaya koymuştur.
♦Bağımsızlığı kayıtsız şartsız ortaya koymuş ve bunu hukuki bir belgeye dayandırmıştır.
♦Yeni bir Türk Devleti’nin kuruluşunu hazırlayan temel vesikadır ve kurtuluşun ilk ciddi hazırlığıdır.
♦İşin mitinglerle çözülemeyeceğini, bu davanın millete dayalı olursa başarılı olacağını ortaya koymuş ve bu davayı millete mal etmeye çalışmıştır.
♦Milli mücadeleyi tek elden yönetmeyi amaçlamıştır.
♦Milli mücadelenin programını ve ilkelerini ortaya koyarak bunu Türk halkına duyurmuştur.
♦Erzurum Kongresi hakkında bilgi vermiş ve bunun yapılacağını tüm yurda duyurmuştur.
♦Gazi bu genelge ile İstanbul’un Anadolu’ya hâkim değil bağlı olacağı fikrini ortaya atmıştır.
♦Bölgesel kurtuluşu çare olarak görenlere bir uyarı niteliğindedir.
♦Bu genelge itilaf devletleri tarafından büyük tepkiyle karşılandı.İstanbul hükümetine baskı yapmaya başladılar.İstanbul hükümeti ise bu baskı sonucunda bir genelge yayınladı.Mustafa Kemal 3 Ordu ♦Müfettişliği’nden alınmıştır.Bu görev geçici olarak Kazım Karabekir Paşa’ya verilmiştir.Mustafa ♦Kemal’in yayınladığı genelgeye uyulmayacaktır.Kazım Paşa’ya çekilen bir telgrafta da Mustafa ♦Kemal’in tutuklanması istendi.Fakat Kazım Paşa Mustafa Kemal’i tutuklamayıp emrinde olduğunu açıklayacaktır.Mustafa Kemal Amasya’dan Sivas’a gelip gereken emirleri verdikten sonra Erzurum ♦Kongresi’ne katılmak için Erzurum’a doğru hareket edecektir.
