Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
Mudanya’dan sonra artık her şeyin bittiğine inanan İtilaf devletleri bu işi bir an önce bitirmek için 27 Ekim’de İstanbul hükümetini 28 Ekim’de TBMM’yi Lozan’a çağırdılar.İtilaf devletlerinin böyle davranmasının gayesi ikilik çıkarıp bundan yararlanmaktı.Sadrazam Tevfik Paşa bu durumu TBMM ile görüşmek için çağrıda bulundu ise de TBMM bunu dikkate almadı ve sert bir şekilde geri çevirdi.TBMM hükümeti, İstanbul hükümetinde ısrar edilirse kendisinin katılmayacağını açıkladı.Öte yandan bu işin çözümünü de saltanatın kaldırılmasında gördü.
Çünkü
♦23 Nisan 1920’de TBMM açıldığında yeni bir devletin kurulduğunu ilan etmişti.
♦Egemenliğin millete ait olduğunu meclisin üstünde hiçbir güç olmadığını açıklamıştı.
♦Bu meclis hem düşmanla hem saltanatla hem de saltanat yanlılarıyla mücadele etmiş ve kazanmıştı.
♦Barış görüşmelerinde ikilik çıkabilirdi.
♦Teşkilatı Esasiye saltanat ve hilafetin sonradan TBMM tarafından görüşüleceğini karara bağlamıştı.
Mustafa Kemal iki maddelik bir önerge hazırladı.Saltanat makamı kaldırılmıştır, hilafet makamı meclis tarafından Osmanlı hanedanından birine verilir şeklindeki bu öneri meclis tarafından kabul edildi.Böylece 1 Kasım 1922’de saltanat kalktı.
Sonuçta
♦Mondros′la fiilen biten Osmanlı resmen ve hukuken sona erdi.
♦Osmanlı hükümeti istifa etti sona erdi.
♦İstanbul’un yönetimi TBMM’nin eline geçti.
♦Milli egemenliğin önündeki en büyük engel ortadan kalktı ve bu uğurda en önemli adım atıldı.
♦Laiklik yolunda bir adım atıldı.
♦17 Kasım 1922’de son Osmanlı Sultanı Vahdettin yurdu terk etti.
♦Kanun gereği halifelik bir gün sonra TBMM tarafından Abdülmecit Efendi’ye verildi.
♦Barış görüşmelerinde ikilik çıkması önlendi.
II.TBMM (11 AĞUSTOS 1923 – 1 EKİM 1927)
23 Nisan’da açılan l. TBMM çok zor bir iş başarmıştı. Bu başarıdaki en önemli unsur birlik beraberliğini koruması idi.Savaş kazanıldıktan sonra fikir ayrılıkları ortaya çıkmaya başladı.Lozan Barışı’nın görüşmeleri sırasında bu fikir ayrılıkları hat safhaya çıktı.Oysa bu görüşmeler sırasında da beraberliğe büyük bir ihtiyaç vardı. Mustafa Kemal bu durumun bir an önce çözülmesi gerektiğine inanıyordu.
Çünkü
♦Meclisteki bu tutumla Lozan imzalanamazdı.
♦Bu meclisle kafasında tasarladığı inkılaplar yapılamazdı.
O halde meclisin yenilenmesi gerekliydi.Teşkilatı Esasiye seçimlerin 2 yılda bir yapılacağını karara bağlamıştı.1923 yılına gelinmişti ve savaştan dolayı seçim yapılamamıştı.Sonuçta meclis 1 Nisan 1923’te seçim kararı aldı.Mustafa Kemal’in seçilmesini istemeyen bazı kişiler meclise bir önerge verdiler.Önergeye göre mevcut sınırlar içinde doğmayan ve mevcut sınırlar içinde bir yerde 5 yıl üst üste oturmayan birisi aday olamaz denildi.Mustafa Kemal Selanik’te doğmuş ve asker olduğu için hiçbir yerde 5 yıl oturmamıştı.Bu önerge meclis tarafından reddedildi.Mustafa Kemal ise kendi gibi düşünenleri meclise taşımak için çalışmalar başlattı.8 Nisan 1923’te 9 tane umdesi olan bir oluşum oluşturduğunu açıkladı.Bu umdelere katılanları kendi yanına çağırdı.9 Ağustos 1923’te bu oluşumun adını Halk Fırkası koydu.11 Ağustos 1923’te ll. TBMM açıldı.Bu meclis 1 Ekim 1927’ye kadar görev yaptı.Bu meclisin ilk işi Lozan’ı onaylamak oldu.Bu meclis inkılapların büyük çoğunluğunu yapmıştır.
ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASI (13 Ekim 1923)
İstanbul 6 Ekim 1923’te antlaşma gereği İtilaf devletleri tarafından boşaltıldı.Bu durum başkent meselesinin tartışılmaya başlanmasına neden oldu.Ankara ve İstanbul′un konumları ve avantajları tartışıldı.Ankara′nın avantajları daha ağır bastı.Hepsinden önemlisi yeni devletin yeni başkenti olmalıydı.
CUMHURİYET’İN İLANI (29 EKİM 1923)
I.TBMM açıldıktan sonra yapılan uygulamalara bakıldığında kurulacak rejimin cumhuriyet olduğu görülmekteydi.
Bunlar
♦Meclisi halk seçer.
♦Meclis hükümeti seçer.
♦Egemenlik millete aittir.
♦Meclisin üstünde hiçbir güç yoktur.
Saltanat meselesi çözüldükten sonra bu mesele tartışılmaya başlandı.Başkanlık meselesi ve rejim konusu tartışması devam ederken gazeteler cumhuriyetin ilan edileceğini yazdılar.Bu durum meclisteki bazı grupları harekete geçirdi.Hükümeti çalışamaz duruma getirdiler.Mustafa Kemal hükümetin istifası ile yeni bir hükümetin kurulmasını istedi.Hükümet istifa etti ama yeni hükümet kurulamadı.
Mustafa Kemal bu durumu da göz önüne alarak:
♦Meclisin açılması ile zaten rejimin adı konulmasa da rejim uygulamaya konulmuştu.
♦Saltanatın kaldırılması cumhuriyete giden yolu açmıştı.
♦Rejimin adının konulması gerekliydi.
♦Rejim tartışmalarına son vermek lazımdı.
♦Devlet başkanlığı tartışılıyordu, bunun çözülmesi gerekliydi.
♦Hükümet bunalımını çözmek için,
♦Millet egemenliğinin devamı için böyle bir rejim şarttı.
♦Türk milletinin mizacına en uygun rejim olması.
♦29 Ekim 1923’te CUMHYRİYET ilan edildi.
Böylece
♦Yeni Türk Devleti’nin adı konuldu.
♦Rejim için tartışmalar son buldu.
♦Millet egemenliği garanti altına alındı.
♦Devlet başkanlığı meselesi çözümlendi.
♦Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı olarak Devlet Başkanı oldu.
♦Hükümet kurma şekli değişti.
♦Meclis hükümeti sistemi sona erdi.
♦Başbakanı cumhurbaşkanı atayacaktı.
♦Kabine sistemi başladı.
♦Hükümete Cumhuriyet Hükümeti denildi.
♦Yürütme hız kazandı.
♦Cumhuriyetçilik ilkesi hayata geçirildi.
♦İnkılaplar için zemin hazırlandı.
♦Demokrasi için büyük bir adım atıldı.
♦Halifelik taraftarları muhalefetlerini artırdı.
