EMEVİLER
MUAVİYE 661-680
Muaviye önce iç huzuru sağlamaya yöneldi.Sonra fetihlere hız verdi.Rodos’a ve Girit’e sefer düzenledi.669’da İstanbul’u iki defa kuşattı.Semerkant ve Buhara’yı (soğd) fethetti.Muaviye Kuzey Afrika’da da fetihlere devam etti.Posta ve muhafız alayı kurdu. Daha sonra oğlu Yezide kendisi hayatta iken biat ettirdi.Böylece halifelik babadan oğula geçmeye başladı.
YEZİT 680-684
Yezidin halife olmasıyla Küfe halkı Hz. Hüseyin’i davet edip halife ilan ettiler.Yezit Hz. Hüseyin üzerine asker gönderdi.10 Ekim 680’de Kerbela Savaşı’nda Hz. Hüseyin şehit düştü.Bu da bölünmeyi kesinleştirdi.Bu dönemde Kuzey Afrika’da fetihler devam ederek Atlas Okyanusu’na kadar gelindi.Yezit bu sefer dönüşü Berberi ve Bizanslılar tarafından öldürüldü.
II.MUAVİYE 684
İki ay başta kaldıktan sonra kendi isteğiyle hilafeti bıraktı.Veliahtı olmadığından Emevi ailesi içinden Mervan başa geldi.
MERVAN BİN HAKEM 685
Ölümünden sonra oğlu başa geldi.
ABDÜLMELİK 685-705
Kerbela olayından dolayı çıkan karışıklıkları önledi.Dağılma tehlikesi geçiren devleti yeniden toparladı.Bizans ile Çukurova’da ağır bir darbe indirilerek onun Kuzey Afrika’daki nüfuzunu sildi.Böylece Afrika’nın fethi tamamlandı.Berberiler Müslüman oldu.Kuteybe bin Müslim ise Mavereünnehir’de fetihler yapıp Hindistan’a yöneldi.İlk İslam parasını bastırdı.Ekonomiyi Bizans ve Sasani etkisinden kurtardı.Arapçayı resmi dil olarak ilan etti.
VELİD 705-715
İslam’da ikinci büyük fetih hareketleri bu dönemde yapılmıştır.705’te Kuteybe Bin Müslim Mavereünnehr’i ayrıca Hazar Türklerinden de Kafkasya’nın bir bölümünü aldı.Muhammed bin Kasım Hindistan’da Sind ve Güney Pencab’ın fethini gerçekleştirdi.711’de Tarık Bin Ziyat Cebelitarık Boğazı’nı geçerek Kadiks Savaşı ile İspanya’nın fethini başlattı. Böylece İslam üçünçü bir kıtaya geçmiş oldu.Fakat 732’de El-Gafiki komutasındaki Araplar Puvatya’da yenilince bir daha ileri gitme teşebbüsünde bulunmadılar.Bu savaşla Pirene dağları sınır kesildi ve Batı Avrupa’nın fethi tamamlandı.
SÜLEYMAN 715-717
İstanbul’u kuşattı ama alamadı.
ÖMERBİN ABDÜLAZİZ 717-720
Bu halife genelde mali alanda değişiklikler yaptı.Lüzumsuz harcamaları kıstı.Herkesin gelirine göre vergi aldı.Hadisleri topladı.
II.YEZİD 720-724
Bu halife döneminde Hazar Türklerinin Kafkasya’dan inerek Azerbaycan’ı aldıkları görülür.Abbas oğulları ise bu halife zamanında Emevileri yıkma faaliyetlerini yoğunlaştırdılar.
HİŞAM 724-743
Bu halife zamanında Puvatya Savaşı yapıldı.Bu dönemde iç karışıklıklar arttı.
II.VELİT 743-744
III.YEZİD 744 Bu üç halife döneminde karışıklıklar yaşandı.
İBRAHİM 744 Merkezi otorite zayıfladı.
II.MERVAN 744-750
Devletin merkezi otoritesi iyice zayıfladı.Abbasiler Horasan Valisi Ebu Müslim’le anlaştı.Bu kişi Şam’a gelerek Mervan’ı öldürdü.Emevi ailesinden Abrurrahman adlı bir kişi kaçıp Endülüs’e geldi.Burada Endülüs Emevi Devleti’ni kurdu.Böylece bir Türk vali sayesinde halifelik Abbasi soyuna geçti.Emeviler döneminde Türk Arap çatışması en şiddetli zamanını yaşamıştır.Bunda Emevilerin yaptığı ırkçılığın büyük payı vardı.Emeviler bir Arap devletidir.Emeviler döneminde İslam mimarisi Bizans mimarisi ile yarışacak düzeye gelmiştir.
Bu devletin yıkılma sebeplerine bakıldığında.
♦Arap milliyetçiliği yapmaları.
♦Ümmiye oğulları dışındakileri yönetime katmamaları.
♦Hz Peygamberin soyundan gelenlere zulmetmeleri.
♦Halka baskı yapmaları.
♦Şiilerin ve Haricilerin bölücü faaliyetleri.
♦Fetihlerin durması
♦Adaletsiz vergi alınması
♦Emevi ailesindeki geçimsizlikler.
♦Abbasilerin yıkıcı faaliyetleri.
♦Horasan Valisi Ebu Müslim’in isyanı ve Şam’a yürümesi.
♦Merkezi otoritenin zayıflaması.
♦Müslüman’dan da cizye vergisinin alınmak istenmesi.
ENDÜLÜS EMEVİ DEVLETİ 756 1031
Emevilerin yıkılışından sonra bu soydan biri olan Abrurrahman İspanya’ya kaçarak burada bu devleti kurdu.III. Abdurrahman döneminde en parlak dönemlerini yaşadılar.X.yy’ da Abbasilerin zayıflamasından istifade ile halife unvanını kullanmaya başladılar.Bu arada Mısır’da da Fatimi halifesi ilan edildi ki bu yüzyılda İslam dünyasında üç tane halife görüldü.Bu devletin siyası olarak bir varlığı yoktur .Bu devletAkdeniz’de ticaret filosu kurmuş.Başkenti olan Kurtuba’da medreseler açmış.Sulama kanalları yapmış.Avrupa’dan öğrenciler gelmiş burada eğitim görmüş.Böylece İslam medeniyeti Avrupa’ya gitmiş ve Rönesans’a neden olmuş.Elhamra Sarayı’nı yaptırmıştır.II.Hakem’den sonra devletin merkezi otoritesi bozulmuş ve Teva-if-ül Mülklere ayrılmıştır.Bunların içinde merkezi Gırnata olan Beni Ahmer Devletidir.Bu devlet İspanya’da birlik sağlanınca 1492’de Hıristiyanların saldırısına uğramış ve ortadan kaldırılmıştır.Bu saldırı sırasında Yahudiler ve Müslümanlar ve bunlara ait eserler ortadan kaldırılmıştır.Osmanlı bu duruma Cem sultan olayından dolayı müdahale edemedi ama yine de bir kısım Yahudi’yi kurtarıp ülkesine getirdi.
ABBASİLER
Horasan Valisi Ebu Müslim Emevileri ortadan kaldırınca Peygamberimizin amcasının soyundan gelen Ebul Abbas Saffan halife oldu.1258 yılına kadar Bağdat’ta 37 halife sırasıyla başa geldi.Mustasım zamanında Moğollar Bağdat’ı yakıp yıktı Abbasi soyunu kılıçtan geçirdi.Mustansır adlı biri kaçarak Mısır’a geldi.Memlük Sultanı Baybars 1261’de bu kişiyi halife ilan etti.Yavuz Mısır’ı ve halifeliği alana kadar 22 halife de burada başa geldi.
ABBAS
Bu halife döneminde iç karışıklıklar önlendi.Çinlilerin batıya ilerlemesini önlemek ve İslam’ı orta Asya’ya götürmek için Türklerle birleşip Talas Savaşı’nı yaptılar ve Çinlileri yendiler.
EBU CAFER MANSUR
Bu halife döneminde başkent Şam’dan yeni kurulan Bağdat’a taşındı.Böylece eski devletin izleri silinmeye çalışıldı.Merkezin Bağdat’a alınması her alanda ilerlemelere neden oldu.Mansur döneminde Yunan ve Helenistlik döneme ait eserler Arapça’ya tercüme edilmeye başladı.Mansur döneminde İran’dan yararlanarak vezirlik makamı oluşturuldu. Bu makama İranlı bir aile olan Bermekiler getirildi.
HARUN REŞİT
782’de daha şehzade iken İstanbul’u kuşattı.Anadolu’ya akınlar düzenledi, Bizans’ı ağır vergilere bağladı..Anadolu’nun içlerine kadar girdi Güneydoğu Anadolu’da Avasım şehirlerini kurarak Bizans’tan korunmayı hedefledi ve bu şehirlere Türkleri yerleştirdi.Fransa (frank) krallığı ile iyi ilişkiler kurdu ve onlara hediyeler gönderdi.Harun Reşit böylece bunlar sayesinde Endülüs Emevilerini kontrol altında tutacak ayrıca Bizans’ı bu taraftan da sıkıştırabilecekti.Harun Reşit Abbasilere en parlak dönemini yaşatmıştır.
MEMUNBu halife zamanında bilimsel gelişmeler zirveye ulaşmıştır.Beytül Hikme denilen yerlerde ve Memun’un sarayında büyük ilmi tartışmalar yapılmıştır.Düşünceleri söyleme hürriyeti olup bu döneme İslam’ın Rönesans’ı denir.
MUTASIM
Bu halife döneminde Bağdat şehri yakınlarında Samarra şehri kuruldu ve buraya 600 bin Türk yerleştirildi.Bu şehirdeki ordunun da görevi İslam’ı korumaktı.
9.yy sonlarına doğru Harun Reşit zamanında başlayan merkezi otoritenin bozulması daha da artacaktı.Ülkenin çeşitli yerlerine valiler kendi başlarına buyruk almaya başlayacaklardır. Bu valiler daha sonra bağımsız hareket edecekler ve Teva-if-ül Mülk denen devletler doğacaktır.İdrisoğulları, Ağlebiler, Tulunoğulları; İhşitler, Eyyübiler, Fatimiler, Şii Büveyihoğulları, Samanoğulları, Tahiroğulları, Saffariler gibi devletler doğmuştur.847’de Halife El-Vasık’ın sadece dini otoritesi elinde kalmış siyasi otorite bu devletlerin eline geçmiştir.Büyük Selçuklu sultanları halifeyi Şiilere karşı korudular.Onların dini nüfuzlarından yararlandılar.Halifeler ise Selçuklu’nun siyasi gücünden yararlandılar.1258’de Moğollar bu devlete son verecektir.
Bu devlet
♦Abbasiler Emeviler gibi ırkçı bir politika izlememiş hoşgörüye dayanan bir politika izlemişlerdi.
♦Abbasiler Emeviler gibi geniş çaplı fetih yapmamışlardır.
♦Bu dönemde ilmi çalışmalar en ün üst düzeye çıkmıştır.
♦Yine bu dönemde Bağdat her konuda dünyanın merkezi olmuştur.
♦İşte bu sebeplerde İslam bu dönemde Emeviler döneminden daha çok yayılmıştır.
♦Abbasiler Türklerle iyi ilişkiler kurmuş ve onlardan başta ordu olmak üzere her alanda yararlanmışlardı.
♦Abbasi Devleti Emevi Devleti gibi bir Arap Devleti olmayıp bir İslam devletidir. Çünkü Müslüman olan herkes bu devlette görev almıştır.
