Sokullu Mehmet Paşa’nın ölümüyle başlayıp Karlofça’ya kadar olan dönemdir.
Bu dönemde
¦Osmanlı büyüme hızını kaybetti.Komşularıyla girdiği mücadelelerden net sonuç alamadı.
¦İçte ve dışta problemler yaşadı.
¦Bu dönemde toprak kaybetmemiş hatta en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
¦Dönemin sonunda büyük toprak kaybetmiştir.
¦Bütün bunlara rağmen dünyanın en güçlü devleti Osmanlı Devleti’dir.
DURAKLAMANIN NEDENLERİ
İÇ NEDENLER
MERKEZİ YÖNETİMİN BOZULMASI
YÖNETİM ANLAYIŞININ DEĞİŞMESİ
Osmanlı Devleti’nin içinde çok değişik milletler vardı.Hâkim unsur Türklerdi.Osmanlının sınırları küçük iken mükemmel bir adil yönetim sergiledi.Sınırlar genişleyince aynı adil yönetimi sergileyemedi.Devlet güçlü ve adil iken hiçbir problem yoktu.Ama bu iki unsur kaybedilince halkta huzursuzluklar baş göstermeye başladı.Kanuni′den sonra merkezin eyaletler üzerindeki otoritesi sarsılmaya başladı.
PADİŞAHLARIN YETERSİZLİĞİ
Osmanlı merkeziyetçi mutlak bir devlet olduğundan bütün güç bir kişide ve bir merkezde toplanırdı.Padişah güçlü, kuvvetli, dirayetli olursa devlette güçlü olur fetihler peş peşe gelirdi.İlk on padişah yukarıdaki tarife uyuyordu.II.Selim′e kadar padişahlar ordunun başında sefere çıkıyorlardı.Selimden sonra lll. Murat da ordunun başında sefere çıkmadı.Bu dönemde lll. Mehmet ordunun başında sefere çıktı.II.Mustafa ise ordunun başında sefere çıkan en son padişah oldu.
Padişahlar zayıf kişilikli insanlar olunca yönetim başkalarının eline geçiyordu.Sokullu Mehmet Paşa yönetimi bunun en iyi örneğidir.Sokullu′nun ölümünden sonra yönetim saray kadınlarının eline geçmeye başladı.Padişahların yetersiz olmaları ise yetişmeleri ile ilgili idi.
VERASET SİSTEMİNİN BOZULMASI
II.Selim sancağa çıkma sistemini ilk değiştiren padişahtır. Kardeş katlini önlemek için en büyük çocuğu sancağa çıkardı.III.Murat ve lll. Mehmet böyle tahta geldi.Bu belki kardeş katlini önledi ama belki de çok başarılı olacak diğer kardeşlerin önünü kesti.I.Ahmet ise sancak usulünü kaldırdı ve kafes usulünü getirdi.Artık hanedana mensup en yaşlı ve sağlıklı kişi padişah olacaktı.Bu belki kardeş katlini önledi ama tecrübesiz halkını tanımayan padişahlar yetişmesine neden oldu.Ayrıca bu kişilerin yaşlarının verdiği sıkıntı da çok etkili olmuştur.
DEVLET ADAMLARININ YETERSİZLİĞİ
Osmanlının kuruluşundan XVll. yy kadar yaklaşık 280 yılda 55 vezir görev yaptı.Sadece Duraklama Döneminde yani 120 yıl gibi bir dönemde 61 vezir görev yaptı.Bu dönemde iki saatliğine vezirlik yapan hatta şartla vezirlik yapanlar oldu.Bilgili, tecrübeli devlet adamları yerine liyakatsiz kişiler vezir oldu.Devlet kademelerinde işten anlayan kişiler değil rüşveti veren, adamı olan kişiler görev yapmaya başladı.
SARAY KADINLARININ YÖNETİME KARIŞMASI
Padişahların çocuk yaşta başa gelmesi valide sultanların yönetimde etkili olmasını getirmiştir.Kösem Sultan, Turhan Sultan dönemlerine damgalarını vurdular.
EYALET SİSTEMİNİN BOZULMASI
Merkezi otoritenin zayıflaması eyaletlerde yansıdı.Eyaletler kendi başlarına hareket etmeye başladılar.Merkezden kopunca buradaki idareci halka baskı yapmaya başladı.Savaşların uzun sürmesinden dolayı tımarlı sipahiler eyaletlerden uzak kaldılar.Bu da burada eşkıyaların türemesine neden oldu.Eyaletlerde düzen bozulunca köylü toprağı terk etti.Bu da Osmanlıyı hem askeri hem de ekonomik yönden etkiledi.I.Ahmet eyaletlerdeki durumu düzeltmek için bir adalet name yayınladı ama başarılı olamadı.
ORDU VE DONANMANIN BOZULMASI
DEVŞİRME SİSTEMİNİN BOZULMASI
Kanunu Kadim sayılan yeniçeri ocağına asker alma sistemi lll. Murat zamanında bozuldu.Ocağa rasgele asker alınmaya başlandı.Bu da ocağı bozdu.
YENİÇERİLERİN İSYANLARININ ARTMASI
Ocağa asker alma sistemi bozulunca yeniçeri ocağı da bozuldu.Önceleri devlete büyük hizmet eden bu ocak daha sonra gücünün farkına vardı.Çıkardıkları isyanlarla padişahlara dahi hükmetmeye başladılar.Genç Osman’ı katletmeye kadar işi götürdüler.Cülus bahşişi için sık sık ayaklanıp padişah değiştirdiler.Ocak devlet içindir anlayışı yerine devlet ocak içindir anlayışı yerleşmeye başladı.
EYALET ASKERLERİNİN BOZULMASI
Tımarların hakkıyla dağıtılmaması yüzünden tımarlı sipahiler de bozuldu.Dirlik sahipleri dirliklerinin başlarında durmamaya başladılar.Bu sistemin bozulması sadece orduyu değil tarım ve hayvancılığı da bozdu.Dirlikler artık asker için değil mültezimlere para kaynağı olarak dağıtılmaya başladı.Bu ordu Osmanlı ordusunun bel kemiği olduğu için bunun elden çıkması güç kaybında büyük rol oynadı.
DONANMANIN ELDEN ÇIKMASI
Donamaya Sokullu′dan sonra gelenler gereken önemi vermedi.En son Girit’i 24 senede aldı.İşten anlamayan kişiler kaptan-ı derya yapıldı.Oysa Osmanlının konu itibarıyla denizlere çok önem vermesi gerekiyordu.
ASKERİ AÇINDAN AVRUPA’DAKİ GELİŞMELERİN TAKİP EDİLMEMESİ
XVIII.yy kadar Osmanlı Avrupa’daki askeri gelişmeleri yakından takip edemedi.
EĞİTİM SİTEMİNİN BOZULMASI
Avrupa Coğrafi keşifler, Rönesans ve Reform hareketleri ile bilimde büyük bir ilerleme kaydetti.Osmanlı âlimleri ise bu gelişmeyi takip etmemiş hatta gerilemeye başlamışlardı.Zamaniçinde medreselerden pozitif ilimleri attılarSadece din ilimleri kaldı ve bunlarla da yeterince ilgilenmediler.Medreselerden kadı, müftü ve müderris yetişiyordu.Eğitim kaliteli olmayınca bu alanda kaliteli adam yetişmemeye başladı ve bu alanlarda çöküntüler görüldü.Medrese öğretmenleri kundaktaki çocuklarına beşik ulaması adı altında maaş bağladılar.Buralardan yetişenler artık rüşvet ve iltimasla atanmaya başladı.Zaman içinde askerlerle birlik olup isyanlara katılmaya başladılar.
EKONOMİNİN BOZULMASI
Bu dönemde Osmanlı maliyesi de bozulmuştur.Gelir kaynaklarının azalmasına karşılık giderler artmıştır.Bunun sebeplerine bakıldığındaLüks ve israfın artması.Toprak gelirlerinin azalmasıİpek ve Baharat Yolu’nun önemini yitirmesi.Saray masraflarının artması Cülus bahşişlerinin artmasıSavaşların uzun sürmesi masraflarını artmasıGanimetlerin, vergilerin, hediyelerin alınamamasıKapitülasyon ve coğrafi keşiflerden dolayı gümrük gelirlerinin düşmesiOsmanlı parasının değer kaybetmesiKapitülasyonların çok ülkeye verilmesi
TOPLUMSAL YAPININ BOZULMASI
İç isyanlar Osmanlı toplumuna büyük darbeler vurdu.Bu isyanlar toplumdaki bütün dengeleri bozdu.Devlet isyanları bastırırken şiddet kullanınca devletle vatandaş arasındaki bağ koptu.Toplum ahlaki açıdan da çökme başladı.
DIŞ NEDENLER
DOĞAL SINIRLARA ULAŞMA
Osmanlı XVl. yy sonlarında yirmi milyon kilometre kare toprağa ulaştı.Güneyde Sahra Çölü’ne kadar indi.Asya kısmında ise Hint Denizi’ne kadar gitti.Doğuda Zağros Dağları ve Hazar Denizi’ne dayandı.Safaviler Osmanlının ilerlemesine engel oldu.Batıda karşısına Roma, Germen, Avusturya ve Lehistan çıktı.Ayrıca Adriyatik Denizi’ne ulaştı.
AVRUPA′NIN TUTUMU
Osmanlının Rumeli′ye geçmesi ile Haçlı seferleri başladı.XVI.yy’da Avrupa′nın güçlü devletleri ile mücadele başladı.Avrupa her olayda her şekilde Osmanlıya karşı birleşti.
AVRUPA′NIN BİLİM VE TEKNİKTE İLERLEMESİ
Yeni Çağda Avrupa her alanda ilerlemeye başladı.Bu değişiklikler askeri alanda da oldu.Osmanlı bu gelişmeleri takip etmedi.Avrupa′nın güçlenmesine karşı Osmanlı güç kaybetti.
AVRUPA′NIN COĞRAFİ KEŞİFLERİ YAPIP ZENGİNLEŞMESİ
Coğrafi keşiflerle Avrupa’da sömürgecilik başladı.Bu da Avrupa′yı zenginleştirdi.Yeni yolların bulunması Avrupa′yı Müslümanlara muhtaç olmaktan kurtardı.Osmanlı bu durumda ekonomik olarak zayıflamaya başladı.Avrupa′ya çok miktarda değerli maden taşınmaya başlandı.
DURAKLAMA DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI
OSMANLI İRAN İLİŞKİLERİ 1577-1639
1577-1590 OSMANLI İRAN SAVAŞLARI FERHAT PAŞA ANTLAŞMASI (İSTANBUL) III.MURAT
İran Şah’ının ölümü üzerine İran’da taht mücadelesi başladı.III.Murat bundan yararlanmak istedi.Sokullu′nun karşı çıkmasına rağmen sefer yapıldı.Hedef Kafkasya’yı almaktı ve bunda başarılı olundu.İran Osmanlı karşısında tutunamayacağını anlayınca barış istedi ve Ferhat Paşa Antlaşması imzalandı.Azerbaycan, Gürcistan, Luristan ve Dağıstan Osmanlının oldu.
Böylece
♦Osmanlı Hazar Denizi’ne ulaştı.
♦Osmanlı doğuda en geniş sınırlarına ulaştı.
1603-1611 OSMANLI İRAN SAVAŞI NASUH PAŞA ANTLAŞMASI I.AHMET
İran Ferhat Paşa Antlaşması’nda verdiği toprakları geri almak için fırsat kollamaya başladı.
Nihayetinde
♦Osmanlıda Celali İsyanları patlak verdi.
♦Batıda Avusturya Savaşları devam ediyordu.
♦İran bunu fırsat bilerek Tebriz ve Revan’a saldırıp buraları geri aldı.Diyarbakır ve Musul’a kadar ilerledi.Osmanlı İran’ı durdurmakta başarılı olamadı.Sonuçta 1611
Nasuh Paşa Antlaşması imzalandı.
Buna göre
♦Osmanlı Ferhat Paşa’da aldığı yerleri geri verdi.
♦Buna karşılık her yıl İran 200 deve yükü ipek verecek
♦Böylece Osmanlı İran’dan aldığı bu ipekle üstünlüğünü kabul ettirdi.
1617-1618 OSMANLI İRAN SAVAŞLARI SERAV ANTLAŞMASI II. OSMAN
İran’ın ipekleri göndermemesi üzerine savaşlar yeniden başladı.Sonuçta Nasuh paşa antlaşması esas alınarak Serav Antlaşması imzalandı.İran yıllık haracı göndermeye devam etti.
1622-1639 OSMANLI İRAN SAVAŞLARI KASR_I ŞİRİN ANTLAŞMASI IV.MURAT
En şiddetli savaşlar XVII.yy’da yaşandı.Bu savaşın sebebine bakıldığında Bağdat’ta Subaşı Bekir’in isyan edip İran’dan yardım istemesi ve İran’ın Bağdat’ı işgal etmesidir.Savaşın ilk yıllarında olaylar Osmanlının aleyhine gelişti.IV. Murat devlet üzerinde otorite kurduktan sonra 1635-37 yılları arasında Revan seferine çıktı.Doğu Anadolu′nun doğusunu ve Revan’ı aldı.1638’de Bağdat seferine çıktı ve Bağdat’ı aldı.Bu arada İran şahı ölünce İran’da taht değişikliği oldu.Yeni şah barış isteyince Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı.
Buna göre
♦Irak Osmanlının olacak
♦Revan Azerbaycan İran’ın olacak
♦Zağros Dağları sınır kabul edilecek.
Böylece
♦XVI.yy’daki İran Savaşları sona erdi.
♦Uzun bir barış dönemi başladı (1722 ye kadar)
♦Bugünkü sınırımıza yakın bir sınır çizildi ve bu sınır artık değişmeyecektir.
♦Osmanlı Türk dünyası ile irtibat kurma şansını kaybetti.
OSMANLI VENEDİK İLİŞKİLERİ
Osmanlı bu yüzyılda Venediklilerle Girit için savaştı.Osmanlının Girit’i alma sebeplerine bakıldığında.
♦Bu adanın Hıristiyan korsanlara yataklık etmesi
♦Venediklilerin önemli bir deniz üssü olması.
♦Akdeniz ve Ege hâkimiyetimize gölge düşürmesi.
♦Sultan İbrahim zamanında Mısır’a sürgüne giden kızlar ağası Sümbül Ağa’nın mallarının korsanlar tarafından yağmalanıp Girit’te satılması.
1645’te ada kuşatıldı ve Hanya Kalesi alındı.Peşine Kandiye kuşatıldı ama alınamadı.Venedik adayı kurtarmak için Çanakkale Boğazı’nı kapadı.Bu durum Osmanlıyı zor durumda bıraktı.Veziriazam olan Köprülü Mehmet Paşa Venediklileri kovdu.IV. Mehmet zamanında Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ise adanın fethini tamamladı.Bu donanmanın aldığı son yer oldu.Buranın fethi ile XlX.yy’a kadar doğu Akdeniz’deki Osmanlı hakimiyeti pekişti.Bu sefer sırasında Osmanlı donanmasının Avrupa′dan geri olduğu anlaşıldı.II. Viyana bozgununa kadar Osmanlı Venedik Savaşları sona erdi.
OSMANLI LEHİSTAN İLİŞKİLERİ
HOTİN SEFERİ VE ANTLAŞMASI 1621 II. OSMAN
Lehistan Sokullu döneminde 1575’ten 1587’ye kadar himayeye alınmıştı.
Himayeden çıktıktan sonra Erdel’in ve Eflak Boğdan’ın iç işlerine karışmaya başladı.Lehlilerin Eflak’a saldırması üzerine II.Osman sefere çıktı.Yaş civarında Lehistan ordusu yenildi.Peşine Hotin Kalesi kuşatıldı.Yeniçerilerin kale kuşatmasında gayretsizliğini gören Genç
Osman Hotin Barışı yapıp geri döndü.
Buna göre
♦Lehistan eskiden olduğu gibi Kırım Hanı’na vergi verecek
♦İki devlet birbirinin toprağına saldırmayacak
♦Bu Lehistan’la yapılan ilk antlaşmadır.
♦Yeniçerilerin kaldırılması ilk defa bu olayla gündeme gelmiştir.
IV. MEHMET‘İN LEHİSTAN SEFERİ BUÇAŞ ANTLAŞMASI 1672
Lehistan Osmanlı himayesindeki Rus Kazaklara saldırdı.Bunun üzerine savaşlar başladı.Savaşlar Podolya üzerinde yoğunlaştı.IV. Mehmet ve Fazıl Ahmet Paşa’yla birlikte sefere çıktı.Osmanlı ordusu Leh topraklarına girince bu devlet barış istedi.1672 Buçaş Antlaşması imzalandı.
Buna göre
♦Podolya Osmanlı himayesinde kalacak
♦Lehistan Ukrayna’dan çekilecek
♦22 bin duka altın vergi verecek
Lehistan Meclisi bu vergiyi kabul etmedi.1676 kadar savaşlar devam etti.Yapılan Zaranova-Zoravno Antlaşması ile Osmanlı vergiden vazgeçti.Bu antlaşma Osmanlının batıda en geniş sınırlara ulaştığı antlaşmasıdır.
OSMANLI AVUSTURYA İLİŞKİLERİ
Osmanlı Avusturya ile 1533’te ilk antlaşmasını yapmıştı.Bu antlaşma 1568’de Sokullu tarafından bozulunca bir daha yenilendi.1593’te karşılıklı akanlar yüzünden anlaşma tekrar bozuldu ve savaşlar yeniden başladı.
1593-1606 OSMANLI AVUSTURYA SAVAŞLARI ZİTVATORUK ANTLAŞMASI III.MURAT III. MEHMET I.AHMET
Bosna Beyi Hasan Paşa Avusturya’ya yaptığı bir savaşta pusuya düşürülüp şehit edildi.Bunun üzerine III. Murat savaşa karar verdi.İlk yıllar başarılı olunamadı.1595’te III. Mehmet ordunun başında sefere çıkınca Osmanlı ordusu Eğri Kalesi’ni aldı.Eğriyi kurtarmak için gelen Avusturya ordusu Haçova’da bozguna uğratıldı.Bu Osmanlının kazandığı son meydan muharebesidir.Osmanlı ordusu daha sonra Kanije ve Estergon kalelerini aldı.Avusturya ordusu Kanije’yi almak için çok uğraştı ama Tiryaki Hasan Paşa vermedi.Avusturya başka çare bulamayınca barış istemek zorunda kaldı.Osmanlı İran Savaşları ve Celali İsyanlarından dolayı barışı kabul etti ve 1606 Zitvatoruk Antlaşması imzalandı.
Buna göre
♦Eğri, Kanije, Estergon Kaleleri Osmanlıya
♦Avusturya Kanuni′den beri verdiği vergiyi vermeyecek
♦Avusturya bir defaya mahsus 200 bin kara kuruş savaş tazminatı ödeyecek.
♦Avusturya Arşidükası Kutsal Roma Germen İmparatoru sayılacak ve Osmanlı Padişahı’na denk sayılacak.
Böylece
♦Osmanlının Orta Avrupa’daki üstünlüğü sarsıldı.
♦Avusturya Osmanlıya eşit sayıldı.
♦Osmanlının Avusturya üzerindeki yaptırım gücü sona erdi.
♦Osmanlının savaş gücünü kaybettiği ortaya çıkmaya başladı.
♦Osmanlı ilk defa savaş tazminatı aldı.
♦Kazanılan zafere göre olumsuz bir antlaşma imzalandı.
♦Böyle olumsuz bir antlaşma olmasında İran Savaşları ve Celali İsyanları etkili oldu.
1662-1664 AVUSTURYA SAVAŞLARI VASVAR BARIŞI lV.MEHMET
1658’de Erdel Beyi Rokoçi isyan etti.Köprülü Mehmet Paşa bu isyanı bastırdı.Rokoçi kaçıp Avusturya’ya sığındı ve Avusturya’yı Osmanlıya karşı kışkırtmaya başladı.Böylece savaş başladı.Fazıl Ahmet Paşa Uyvar Kalesi’ni kuşattı ve aldı.Avusturya barış istedi ve Vasvar Barışı imzalandı.
Buna göre
♦Erdel Osmanlıya bağlı kalacak
♦Atanacak Erdel Beyi’ni Avusturya tanıyacak
♦Avusturya 200 bin kara kuruş savaş tazminatı ödeyecek.
♦Uyvar Novingrat Kaleleri Osmanlıya Zerinvar Kalesi Avusturya’nın olacak.
Bu antlaşma Avusturya ile imzalanan son kazançlı antlaşmadır.
II. VİYANA KUŞATMASI 1683 IV MEHMET
Kanuni Macaristan’ı üç parçaya bölmüş kuzeyini vergi vermesi şartıyla Avusturya’ya terk etmişti.Avusturya kralı l.Leopold bu bölgedeki insanlara mezhep farklılığından dolayı zulmetmeye başladı.Buradaki insanlar İmre Tökeli adlı kişi etrafında toplandılar ve mücadeleye başladılar.İmre Tökeli Osmanlıdan yardım istedi.Bunun üzerine yardıma karar verildi ve Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sefere çıktı.Avusturya ordusu Osmanlı ordusunun geldiğini duyunca Almanya içlerine çekildi.Hedef Yanık Kale’nin alınması olmasına rağmen Merzifonlu yolda karar değiştirdi ve Viyana′yı kuşatmaya karar verdi.Merzifonlunun Viyana′yı alamaya karar vermesinde
♦Uzun süredir zafere susamış halkın ve ordunun isteklerini tatmin etmek.
♦Viyana alındığı takdirde kötü giden talih dönecek
♦Avrupa Osmanlının aynı güçte olduğunu kabul edecek
Osmanlı ordusu Viyana’yı tam 60 gün kuşattı ve 18 defa saldırdı.Papa Haçlı dünyasını yardıma çağırdı.Viyana’nın yağmalanmamasını isteyen Merzifonlu bir türlü son saldırıyı yapmadı.Papanın yardım çağrısına uyan Leh Kralı Jan Sobiyeski yardıma geldi.Merzifonlu bunun da tedbirini almıştı ve ordunun arkasının tutulmasını Kırım Hanı’na verdi.Kırım Hanı görevini yapmadı ve Leh ordusunun geçmesine müsaade etti.Ordumuz iki ordu arasında kaldı ve ağır bir yenilgi aldı ve Belgrat’a çekildi.
Böyle bir sonuç alınmasında:
♦Merzifonlunun son yürüyüşü bir türlü yapmaması
♦Kırım Hanı’nın görevini yapmaması
♦Viyana’nın sağlam kale olmasıLehistan’ın yardıma gelmesi
♦Osmanlının kuşatmaya hazırlıksız olması
Sonuçta
♦Merzifonlu idam edildi.
♦Osmanlı Avrupa’ya toprak vermeye başladı.
♦Osmanlının Avrupa üzerindeki yaptırım gücü sona erdi.
♦Türk tarihinin en büyük yenilgilerinden biri oldu.
♦Türklerin Sakarya’ya kadar olan geri çekilme dönemi başladı.
♦Avusturya, Malta, Venedik, Rusya, Lehistan papanın kışkırtması üzerine Osmanlıya karşı kutsal ittifak kurdular.
KUTSAL İTTİFAK SAVAŞLARI 1683-1699 KARLOFCA ANTLAŞMASI
IV.MEHMET II.SÜLEYMAN III.AHMET II.MUSTAFA
Viyana Bozgunu’ndan sonra papanın gayretleri sonucunda Osmanlıya karşı bir ittifak kuruldu.Avrupa bu ittifakı kaçırmak istedi.Venedik Dalmaçya kıyılarına ve Mora’ya saldırdı ve aldı.Rusya Azak ve çevresine saldırdı ve aldı.Lehistan Podolya ve Boğdan’a saldırdı.Avusturya Macaristan ve Erdel’e saldırdı ve aldı.Osmanlı ordusu hemen her yerde yenildi.II.Mustafa ordunun başında sefere çıktı.1697’de Zenta Savaşı’nı kaybetti. Bundan sonra hiçbiri padişah ordunun başında sefere çıkmadı.Salamkeman Savaşı’nda Veziriazam Fazıl Mustafa Paşa şehit düştü.Sonuçta İngiltere ve Hollanda araya girdi ve Karlofça Antlaşması imzalandı.
Buna göre
♦Avusturya Temeşvar, Banat Yaylası Erdel ve Macaristan’ı alacak
♦Lehistan Ukrayna ve Podolya’yı alacak
♦Venedik Mora ve Dalmaçya kıyılarını alacak
♦Bu antlaşma Avusturya’nın garantörlüğünde olacak
♦Ruslar bu antlaşmayı Avusturya’nın garantörlüğüne kızdıkları için imzalamadılar.Bir yıl sonra gelip İstanbul Antlaşmasını imzaladılar. Bu Ruslarla imzalanan ilk resmi antlaşmadır.
Buna göre
♦Azak çevresi Ruslara verilecek
♦Ruslar İstanbul’da elçilik açacak
♦Ruslar Kudüs’ü ziyaret edecek
♦Diğer işgal ettikleri yerlerden çekilecek.
Böylece
♦Osmanlı bu antlaşmalarla ilk defa toprak kaybetti.
♦Orta Avrupa’daki Osmanlı egemenliği sona erdi.
♦Avrupa saldırıya Osmanlı savunmaya geçti.
♦Azak Kalesi’ni alan Rusya Karadeniz’e indi.
♦Osmanlı gerileme dönemine girdi.
♦Osmanlının askeri gücünün yetersizliği tamamen anlaşıldı.
♦Kaybedilen topraklar için XVIII.yy’da da mücadele edildi.
♦Bu antlaşma Osmanlıyı paylaşmayı hedef alan ilk antlaşmadır.
DURAKLAMA DÖNEMİ İÇ İSYANLARI
Osmanlının Kuruluş ve Yükselme Döneminde isyanlar çıkmıştır.Fakat devlet güçlü olduğundan pek fazla etkili olmamıştır.XVII.yy’da Osmanlıda siyasi,toplumsal ve ekonomik bozulmalar yine bu yüzyılda çıkan isyanların etkili olmasını sağlamıştır.Bu yüzyılın isyanları üç başlıkta incelenir.
İSTANBUL İSYANLARI
Bu isyanlara kapıkulu askerleri, ulema sınıfı, medrese öğrencileri bazen de halk katılmıştır.
Bu isyanların sebeplerine bakıldığında
♦Cülus bahşişinin ve ulufelerin dağıtımındaki aksamalar
♦Maaşların ayarı düşük paradan verilmesi
♦Yeniçerilerin bozulması
♦Kapıkuluna ters düşen padişah ve devlet adamlarının görevden alınmak istenmesi
♦Devlet adamlarının ve ulemanın birbirleri ile olan çekişmeler
♦Bazı devlet adamlarının ve saray kadınlarının çıkarları elden gidince kışkırtıcı rol oynamaları
İstanbul isyanlarının başlangıcı Fatih zamanındadır.Cülus bahşişi yüzünden ayaklanan yeniçerilerin istekleri kabul edildi.Böylece cülus bahşişi gelenek haline geldi.Yavuz zamanında ve II. Selim zamanında da ayaklandılar.Zaman içinde güçlerinin farkına vardılar ve Sokullu zamanında sık sık ayaklandılar.III. Murat zamanında ayarı düşük paradan dolayı isyan ettiler ve istekleri kabul edildi.Genç Osman zamanında Hotin Kalesi kuşatması sırasında gayretsizlik gösterdiler.Bunun üzerine ll. Osman yeniçerileri kaldırmayı düşündü ve bu kulaklarına gidince ll. Osman’ı katlettiler.İlk defa bir sultan öldürdüler suçları cezasız kalınca azdılar.Bu isyan İstanbul isyanlarının en büyüğüdür.IV. Murat zamanında ayaklandılar ve devlet adamlarının bir kısmını öldürdüler fakat daha sonra Murat otoritesini kurarak isyanları önledi.IV. Mehmet zamanında ayaklanıp 30 kişiyi katledip Sultan Ahmet Meydanı’nda çınara astılar.Bu olaya Vakayı Vakvakiye (çınar olayı ) denildi.1687’de ise lV. Mehmet’i tahtan indirdiler.İstanbul isyanları merkezi otoriteyi büyük ölçüde zayıflatmıştır.
CELALİ İSYANLARI
Anadolu′da çıkan isyanların sebeplerine bakıldığında
♦Devlet görevlilerin yanlış tutumu
♦Ekonominin bozulması
♦Halktan kanunsuz vergi alınması
♦Vergilerin ağırlığı
♦Köylünün toprağı terk etmesi
♦Tımar sistemini bozulması
♦İltizam sisteminin yaygınlaşması
♦Güvenliği sağlayan askerleri halka zulmetmesi
♦Anadolu′da tarım ticaret hayatının bitmesi
♦Devşirme devlet adamlarının halkla kaynaşamaması
♦Tımar sisteminin ve tımarlı sipahilerin bozulması
♦Uzun süren Avusturya İran Savaşları
♦Savaştan kaçanların eşkıyalık yapmaları
Yukarıdaki sebeplerden dolayı Cambolatoğlu, Karayazıcı, Deli Hasan, Kalenderoğlu, Abaza Hasan, Abaza Mehmet Vardar Ali Paşa gibi isyanlar çıkmıştır.
Sonuçta
♦Anadolu′da düzen bozuldu
♦Üretim azaldı
♦Anadolu tahrip oldu
♦Can mal güvenliği kalmadı
♦Vergiler toplanamadı
♦Dıştaki mücadeleyi de etkiledi
EYALET İSYANLARI
Merkezi otoritenin zayıflığı eyaletlere yansıdıEflak, Erdel, Boğdan, Yemen, Trablusgarb gibi yerlerde isyan çıktıDevlet bunları bastırmak için çok uğraştı.
İSYANLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
♦Belli bir düşünceyi temsil etmiyorlardı
♦Bu isyanların dini yönleri yoktur
♦Devlet bu isyanlarının köküne inememiştir
♦Devlet bu isyanları şiddet yoluyla bastırmaya çalışmıştır
♦Bu isyanlar devletin düzenini değiştirmeye yönelik değildir
♦Bu isyanlar şahıslara yöneliktir
♦Bu isyanlar bazı devlet adamlarının dikkatini çekmiş ve ıslahat yapmışlardır.
XVII.YY ISLAHATLARI
XVl.yy sonlarına doğru Osmanlının kötüye gittiği görülmüştür.İşte bu kötü gidişi durdurmak için bazı çabalar sarf edilmiştir.Bazı devlet adamları ıslahatlar yapmaya çalışmışlardır.Bunlar:
KUYUCU MURAT PAŞA
♦Celali isyanlarını şiddet yolu ile bastırmaya çalışmıştır.
♦Köklü tedbirler almadığı için isyanlar devam etmiştir.
GENÇ OSMAN
♦Saray dışı evlilik yaparak sarayı halka açmaya devletle halkı kaynaştırmaya çalıştı.
♦Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşündü.
♦II.Osman Osmanlıda ilk defa köklü ıslahat düşünen padişahtır.
IV. MURAT
♦Otoritesini tesis ettikten sonra ıslahatlara başladı.
♦Yeniçerileri ve sipahilerin zorbalarını ortadan kaldırdı.
♦İstanbul′un güvenliğini sağladı
♦Celali isyanlarını bastırdı
♦İçki ve tütün yasağı getirdi
♦Tımarlı sipahileri saydırdı
♦Bütçede iyileştirmeler yaptı
♦Devlet adamlarına raporlar hazırlattı
♦Koci Bey risalesini hazırlattı ama uygulama fırsatı bulamadı
TARHUNCU AHMET PAŞA
♦Maliyeye düzen getirmeye çalıştı
♦Bütçe açığı nedenlerini araştırdı ve saraydan olduğunu anladı ve saray masraflarını kıstı
♦Devletin gelirini giderini tespit etti ve bir bütçe hazırladı
KÖPRÜLÜ MEHMET PAŞA
Mehmet Paşa’ya vezirlik teklif edilince bazı şartlar ileri sürdü
Bunlar
♦Sarayda üzerine vazife olmayan kişiler devlet işlerine karışmayacak
♦Sunacağı teklifler kabul edilecek
♦Devlet memurlarını kendi atayacak
♦Hakkında şikâyet olursa önce dinlenecek sonra karar verilecek.
♦Bu şartlar kabul edilince Köprülü tam bir bağımsız başbakan olarak göreve başladı.
♦Girit kuşatmasında dolayı Çanakkale boğazını kapatmış olan Venedikleri kovdu
♦Erdey Beyi Rokoci’nin isyanını bastırdı
♦Abaza Hasan Paşa’nın isyanını bastırdı
♦Denk bir bütçe hazırlamaya çalıştı
KÖPRÜLÜ FAZIL AHMET PAŞA
♦Avusturya ile Vasvar Barışı’nı yaptı
♦Girit’i aldı
♦Buçaş Antlaşması’nı yaptı
♦Ağır vergileri kaldırdı
♦Cizyenin toplanmasını bir düzene koydu
♦Orduda olmadığı halde ulufe alanların ulufelerini kesti
♦Devlet adamlarının padişaha bayramlarda hediye verme usulünü kaldırdı
XVII. YY ISLAHATLARININ ÖZELLİKLERİ
♦Fazla gelişme imkânı bulamadılar düşüncede kaldılar
♦Yapılan kişilere bağlı olduğundan
♦Onların kısa süreli başta durmasından
♦Şiddete dayalı olduğundan
♦Çıkarları elden gidenlerin entrikalar çıkarmasından
♦Islahatlarda Avrupa′nın etkisi yoktur
♦Olayların nedenlerine inilmediğinden duraklamaya çözüm getirmemiştir.
♦Kuvvet ve şiddet yoluyla asayiş temin edilmeye çalışılmıştır
♦Yükselme Dönemindeki ihtişama dönülmeye çalışılmıştır
