Osmanlı bu dönemde
Kaybettiği toprakları geri almak
Devletin bozulan düzeninin ıslahatlarla yeniden düzeltmek
EDİRNE OLAYI 1703
Kutsal ittifak savaşlarından sonra II.Mustafa İstanbul′a dönmemiş Edirne’de kalarak av işleri ile meşgul olmuştur.İstanbul′da devlet işlerini ise hocası Şeyhülislam Feyzullah Efendi yürütmeye başladı.Bu kişinin olumsuz hareketleri ve yakınlarını kayırması halktan tepki aldı.Bu arada padişahın artık İstanbul′a dönmeyeceği rivayeti yayıldı.Bu da Edirne’nin başkent olacağı manasına geliyordu.Padişahın İstanbul′a dönmesi için ikaz edildi ise de bunu dikkate almadı.Bunun üzerine ayaklananlar Edirne’ye doğru yürümeye başladı.II.Mustafa bunlarının üzerine asker çıkardı ama askerler de halkla birleşti.Sonuçta Feyzullah Efendi idam edildi ve II.Mustafa tahtan indirilerek III.Ahmet padişah yapıldı.
OSMANLI RUS İLİŞKİLERİ
Rus Devleti’nin XVII.yy kadar pek fazla etkili olduğu söylenemez.Bu yüzyıla kadar bilhassa Kırım’ın üstündeki bozkırlara yerleşen Türkler Rusları (Slavları) kontrol altında tutmuşlardır.Bu durum I.Petro’nun kral olmasından sonra değişti.Petro önce Rusları Avrupalılaştırdı.Daha sonra Rusya’yı kara devleti olmaktan çıkarmaya çalıştı.Bunun için donanmaya ağırlık verdi liman şehirleri kurdu.Fakat bu çabalar pek verimli olmadı çünkü Rus denizleri buzlarla kaplıydı.İşte bu yüzden Petro sıcak denizlere inmeye karar verdi.Rusya’nın güçlü devlet olması için güçlü devletlerin menfaatlerinin olduğu yerde olması gerekiyordu.Rusya ayrıca Balkanlardaki Ortodoks ve Slavları da kontrol altına almak istiyordu.Rusya’nın geleceği buna bağlıydı ve bunu gerçekleştirmek için elinden gelini yapmıştır.1700 İstanbul Antlaşması ile Azak Kalesini alarak Karadeniz’e indi ve bu uğurda çok önemli bir adım attı.Rusya emelini gerçekleştirmek için daha Kırım, Lehistan, Balkanlar, Kafkaslar ve Boğazları alması gerekiyordu.
PRUT SAVAŞI VE PRUT ANTLAŞMASI 1711 III.AHMET
Rusların bir hedefi de Lehistan’ı alıp İsveç’i de alarak Batlık Denizi’ne çıkmaktı.Petro İsveç Kralı Demirbaş Şarl’la defalarca savaşmış ama yenilmişti.1709 Paltova Savaşı ile Xll. Şarl’ı yendi.Şarl kaçarak Osmanlıya sığındı.Ruslar bunu bahane ederek Osmanlı sınırından içeri girdiler.Bu savaş demekti.
Purut Savaşı’nın sebeplerine bakıldığında
♦Demirbaş Şarl’ın kaçıp Osmanlıya sığınması ve Osmanlıyı Rusya’ya karşı kışkırtması
♦Rusların Şarl’ı takiple sınırımızı ihlal etmesi
♦Rusların Balkanlardaki insanları Osmanlıya karşı kışkırtması
♦Eflak Boğdan Beyleri’ni isyana teşvik etmesi
♦Kırım Hanı’nın Osmanlıya sunduğu raporda Rusların Kırım’ı tehdit ettiğini söylemesi
♦Osmanlının İstanbul Antlaşması ile kaybettiği Azak Kalesi’ni geri almak istemesi.
İşte bu sebeplerden dolayı savaş başladı.Baltacı Mehmet Kırım ordusu ile birleşerek Rus ordusunu Prut Nehri kıyılarında sardı.Ruslar mecburen barış istediler.Baltacı istese Rus ordusunu imha edebilirdi ama aşağıdaki şartlardan dolayı barışı kabul etti.
Yeniçerilere güvenmiyordu
Rus ordusu imha edilirse karşısına Avrupa yine kutsal ittifakla çıkabilirdi.
Yapılan Prut barışında
♦Azak Kalesi geri verilecek
♦Demirbaş Şarl ülkesine geri dönecek
♦Ruslar Lehistan işlerine karışmayacak
♦Ruslar İstanbul′da elçi bulundurmayacak
♦Ruslar Kırım Hanı’na vergi vermeye devam edecek
♦Türk esirleri geri verilecek
Bu barış Osmanlıyı sevindirdi ve cesaretlendirdi.Böylece kaybedilen toprakların geri alınacağı fikri kuvvetlenmeye başladı. -KES-
1715 – 1718 OSMANLI – AVUSTURYA VENEDİK SAVAŞLARI PASAROFÇA ANTLAŞMASI III.AHMET
Osmanlı Prut barışından sonra Venedik’le savaştı.
Bu savaşın sebeplerine bakıldığında
♦Osmanlının Karlofça ile kaybettiği Mora’yı geri almak istemesi
♦Venedik zulmüne uğrayan Mora halkının Osmanlıdan yardım istemesi
♦Venedik gemilerinin Osmanlı gemilerine saldırması
Silahtar Ali Paşa Mora yarımadasını aldı Korfu Adası’nı kuşattı.Avusturya garantörü olduğu Karlofça’nın bozulduğunu iddia etti.Osmanlının niyeti kaybettiği toprakları geri almak olduğu için Avusturya ile de savaşa tutuştu.Avusturya ordusu Petervaradin’de Osmanlı ordusunu yendi.Silahtar Ali Paşa şehit düştü.Avusturya ordusu ilerleyerek Belgrat’ı aldı.İngiltere’nin araya girmesiyle yeni Sadrazam Damat İbrahim Paşa barışı kabul etti.
Buna göre
♦Yukarı Sırbistan, Sirmiyum, Banat Yaylası, Belgrat, Küçük Eflak Avusturya’ya verilecek
♦Mora Osmanlının olacak
♦Dalmaçya, Bosna Hersek ve Arnavutluk kıyılarından bazı kaleler Venedik’e verilecek
Sonuçta
♦Osmanlı Karlofça’da verdiği Mora’yı geri aldı.
♦Belgrat gibi önemli bir yeri kaybetti.
♦Rusya ve Avusturya Osmanlıya karşı ittifak yaptı
♦Osmanlıda Lale Devri başladı.
♦Osmanlı batının üstünlüğünü kabul etti.
♦Kaybedilen toprakların geri alınamayacağı kalanların korunması fikri doğmaya başladı.
1722- 1746 OSMANLI İRAN SAVAŞLARI III.AHMET I.MAHMUT
1724 İSTANBUL ANTLAŞMASI
1732 AHMET PAŞA ANTLAŞMASI
1746 KERDEN II.KASR-I ŞİRİN
Osmanlı Lale Devrini yaşarken İran karışıklıklar içerisinde idi.İran Şahı’na Afgan Hanı Mahmut isyan etmiş ayrıca İran ülkesindeki Sünnileri ezmeye çalışıyordu.Kafkasya ve İran’dan Osmanlıya yardım çağrısı geldi.Bu arada Rusya da bu karışıklıklardan yararlanmak istedi ve Kafkasya’ya inmeye başladı.Osmanlı bu duruma razı olmadı ve Kafkasya’ya müdahale etti.Osmanlı Rus Savaşı çıkma ihtimali doğunca Fransa araya girdi ve Osmanlı ile Rusya’yı anlaştırdı.
1724’te imzalanan İstanbul Antlaşmasına göre
♦Ruslar Dağıstan ve Hazar kıyılarını aldı.
♦Osmanlı Gence, Karabağ, Revan, Tebriz ve İran’ın batısını aldı.
Bu antlaşma Ruslarla imzalanan ilk dostane antlaşmadır.Osmanlı ve Rusya İran’daki karışıklıklardan yararlanarak topraklarını paylaştı.İran Şahı Tahmabs bu antlaşmayı tanımadı.Şah İran’da oğuzların bir kolu olan Afşarların lideri Nadir Han’la anlaştı ve karışıkları önledi.Şah hem Osmanlı hem Rusya hem de Afganistan’la mücadeleye başladı.Afşar boyunun lideri Nadir Osmanlıdan bir kısım toprakları geri aldı.Nevşehirli Damat İbrahim Paşa İran üzerine sefere çıkmakta biraz gevşek davranıyordu.İşte bu savaş ve Lale Devrinin israfı Patrona Halil İsyanı’na neden oldu.III.Ahmet tahtan indirildi l. Mahmut tahta geçti.I.Mahmut İran’la anlaşma yoluna giderek Ahmet Paşa Antlaşmasını imzaladı.
Buna göre
♦Gence, Dağıstan Osmanlıya verilecek
♦Kirmanşah, Tebriz, Hamedan İran’a verilecek.
İran Şahı bu antlaşmayı kabul etti ama Nadir Han bu şartları az bularak İran’ın zarar ettiğini iddia etti.Bu yüzden İran tekrar karıştı.İran Şahı ile girdiği mücadeleyi kazanan Nadir Han şahı devirdi ve İran’da yönetimi eline geçirdi.Böylece İran’da Safaviler yıkıldı ve yönetim başka bir Türk boyunun eline geçti.Nadir Şah yönetimi eline geçirdikten sonra Bağdat’a saldırdı.Osmanlı üzerine yürüdü ve onu yenmesine rağmen Nadir tekrar Bağdat’a saldırdı.Nadir İran şahlığının tanınmasına karşılık saldırmaktan vazgeçeceğini söyledi.Osmanlı Avusturya ile savaş halinde olduğu için bu teklifi 1736’da kabul etti.Nadir Han 1743’te yine saldırdı ise de 1746’da imzalanan Kerden – ll.Kasr_ı Şirin Antlaşması ile olay çözüldü.Böylece günümüze kadar sürecek sınır belirlendi ve savaşlar bitti.
1736 – 1739 OSMANLI – RUS AVUSTURYA SAVAŞI BELGRAT ANTLAŞMALARI I.MAHMUT
Pasarofça Antlaşması’ndan sonra Osmanlıda Lale Devri başlamasına rağmen Avusturya ve Rusya Osmanlıya karşı bir ittifak kurdular.Bu ittifakın oluşmasında her iki devletin.
Rusya
♦Kırım’ı almak istemesi
♦Karadeniz’e inmek istemesi
♦Balkanlardaki Slav ve Ortodoksları himaye etmek istemesi
Avusturya
♦Sırbistan’ı almak
♦Bosna Hersek’i almak istemesi İşte bu sebepler iki devleti birleştirdi.
Gerçi bu iki devletin menfaatleri belli noktadan sonra çakışıyor ama iki devlet de önce Osmanlının ortadan kaldırılmasını planladıkları için şimdilik bu duruma ses çıkarmıyorlardı.1733’te Lehistan’da Veraset Savaşları yaşandı.Osmanlı İran’la savaştığı için burayla alakadar olamadı.İran Savaşı’ndan dolayı Osmanlı Kırım ordusunu buraya çağırdı.Ruslar Kırım ordusunun Kabartay bölgesinden geçmesine izin vermediler.Bu yetmez gibi Kırım’a saldırdılarBunun üzerine Osmanlı Ruslara savaş ilan etti.Avusturya Rusya’nın müttefiki olduğundan onun da savaşa girmesi gerekiyordu ama henüz hazır değildi.Zaman kazanmak için Osmanlıya bir elçi gönderdi.Hazırlıklarını tamamlayınca da savaşa dâhil oldu. Böylece Osmanlı iki devletle savaşmaya başladı.Osmanlı ordusu Rusları yenerek Kırım’dan çıkardı.Avusturya’yı yenerek Belgrat’ı aldı.Bu gelişmelerden sonra Fransa araya girdi ve 1739’da Avusturya ile Belgrat Antlaşması imzalandı.
Bu göre
♦Avusturya Banat Yaylası hariç Yukarı Sırbistan, Sirmiyum, Belgrat, Küçük Eflak’ı geri verecek.
Böylece Osmanlı Belgrat’ı kurtarmış oldu.Ruslar yalnız kalmıştı.İsveç kralının Osmanlının yanında savaşa girmeye hazırlanması Rusları telaşa düşürdü.Sonuçta Ruslar da barışa razı oldu ve Belgrat Antlaşması imzalandı.
Buna göre
♦Azak Kalesi yıkılarak Ruslara verilecek
♦Ruslar savaşta aldıkları yerleri geri verecek
♦Ruslar Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bulunduramayacak
♦Rus çarı protokol bakımından Avusturya kralına eşit sayılacak
Böylece
♦Bu antlaşma Osmanlının XVlll. yy’da imzaladığı son kazançlı antlaşmadır.
♦Karadenizin bir Osmanlı gölü olduğu son defa kabul ettirildi.
♦Rusya ile Avusturya arasındaki ittifak yenilenerek devam etti
♦Osmanlı bu ittifaka İsveç le ittifak yaparak karşılık verdi.
♦Batıda 30 yıl sürecek barış dönemi başladı.
♦Osmanlı bu barış döneminden yararlanarak ıslahat yaptı.
♦Bu başarıda I.Mahmut un yaptığı ıslahatların etkisi vardır.
♦Fransa′nın arabulurcuğundan dolayı kapitülasyonlar 1740 ta sürekli hale getirildi.
♦Rus çarı Osmanlı padişahına denk sayıldı. -KES-
1768 – 1774 OSMANLI – RUS SAVAŞI KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI
III.MUSTAFA I.ABDÜLHAMİT
Rus çariçesi Katarina Rusların politikasını gerçekleştirmek için
♦Kırıma almak
♦Karadenize inmek
♦Kafkasyayı almak
♦Balkanlara hakim olmak istiyordu.
Bu arada Ruslar Lehistan′ın iç işlerline katılmayı ihmal etmiyorlardı.Leh kralı III.Ögüst ölünce Ruslar kendi yandaşları Stanislas Ponyetevski yi Lehistan′a kral yaptılar.Lehli milliyetçiler buna razı olmadı.Osmanlıdan yardın isteyerek Podolyayı buna karşılık vereceklerini söylediler.Bunun üzerine leh ordusu Lehli milliyetçiler üzerine yürüdüler.Lehliler kaçıp Osmanlı sınırından içeri girince Ruslarda bunları takiple sınırdan içeri girdiler. Osmanlı vatandaşlarını kılıçtan geçiren Ruslara Osmanlı hiç durumunun olmamasına rağmen lll.Mustafa mecburen savaş ilan etti.Ruslar bunu bekliyordu ve emellerini gerçekleştirmek için tam beş koldan saldırdılar.Ordunun disiplinsizliği hazırlıksızlığı vs. sebeplerden Osmanlı her cephede yenilmeye başladı.Bu arada İngiliz donanması Batlık Denizindeki Rus donanmasını buldu ve onlara yol göstererek Akdenize getirdi.Rus donanması ilk defa Akdeniz′i
görüyordu.1770 de Rus donanması İzmir Çeşme limanında yatmakta olan ve böyle bir saldırıyı beklemeyen Osmanlı donanmasını yaktı.Rusların Ege denizsine yerleşme tehlikesi doğmuştu ki Cezayirli Hasan paşa bunu engellemeye çalıştı.Ruslar Eflak Boğdanı aldılar.Bu durum Avusturya yı Rusların müttefiki olmasına rağmen telaşlandırdı.Avusturya bu durum karşısında Osmanlı ile ittifak yaptı.Fakat Prusya araya girerek bu ittifakı bozdu.Prusya Avusturya Rusya anlaşarak Lehistan′ı paylaştılar.Osmanlı ordusu Kırım ordusundan destek alamayınca burada da yenildi.Ruslar Kırıma bağımsızlık sözü verdiklerinden Kırım hanı gereken desteği vermedi.Ruslar Karadağda isyan çıkardılar.Bu arada Ruslar Rusçuk ve Silistreyi aldılar.Bu haber İstanbul′a gelince III.Mustafa kederinden vefat etti.Başa gecen I.Abdülhamit Ruslar Şummuyu alınca barış istedi.
1774 de imzalanan Küçük Kaynarca antlaşmasına göre
♦Kırım bağımsız olacak
♦Kırım sadece dini yönden Osmanlıya bağlı kalacak
♦Kerc,Yanıkkale,Kıyburun,Azak ve çevresi Rusların olacak
♦Ruslar kutsal yerleri rahat bir şekilde ziyaret edebilecek.
♦Ruslar sürekli olarak kapitülasyonlardan yararlanabilecek
♦İstanbul′da elçilik diledikleri yerlerde konsolosluk açabilecekler
♦Karadenizde donanma bulundurabilecekler
♦Ticaret gemileri boğazlardan geçebilecek
♦Osmanlı savaş tazminatı ödeyecek
♦Ruslar Osmanlı Ülkesindeki Ortodoksların ve Eflak Boğdan beylerinin koruyuculuğunu üstlenecekler.
♦Ruslar Akdeniz’deki adalardan ve Eflak Boğdan’dan geri çekilecekler fakat buna karşılık
→Osmanlı buralarda genel af ilan edecek
→İsteyen istediği yere göç edebilecek
→Buralardan belli bir zaman vergi alınmayacak
Sonuçta
♦Ruslar kapitülasyonlardan yararlanma imkânını buldu.
♦Ortodoksların ve Eflak Boğdan Beyleri’nin koruyuculuğunu alarak.
♦Osmanlının iç işlerine karışma imkânını buldu.
♦Osmanlının egemenlik haklarına gölge düştü.
♦Ruslar Osmanlı devleti üzerinde yaptırım gücüne sahip oldu.
♦Osmanlı ilk defa bir Türk toprağı Kırım’ı kaybetti.
♦Karadeniz’in karşı kıyıları bir daha Osmanlının eline geçmemek üzere elinden çıktı.
♦Osmanlı ilk defa savaş tazminatı ödedi.
♦Ruslar sıcak denizlere inme politikalarında çok büyük bir aşama kaydetti.
♦Karadeniz Türk gölü olmaktan çıktı.
♦Osmanlı dünyanın büyük devleti olmaktan çıktı.
♦Ruslar konsolosluklar sayesinde Balkan milletlerini Osmanlıya karşı kışkırtma fırsatını yakaladı.
AYNALIKAVAK TENKİHNAMESİ (SÖZLEŞMESİ) 1779
Kırım bağımsız olunca Ruslar buranın iç işlerine karışmaya başladılar.Şahin Giray Han’ı han seçtilerHalk buna tepki gösterince bahane eden Ruslar Kırım’ı işgal ettiler.Osmanlı buna karşı çıktı.Fransa’nın araya girmesi ile Aynalıkavak Tenkihnamesi imzalandı.
Buna göre
♦Rusları Kırım’ı boşaltacak
♦Osmanlı Şahin Giray Han’ın hanlığını kabul edecek
Böylece
♦Kaynarca’da bağımsız ettirdikleri Kırım’a Ruslar kendi yandaşları birini han seçtirdiler ve bunu Osmanlıya kabul ettirdiler. -KES-
1787 – 1792 OSMANLI – RUS AVUSTURYA SAVAŞI l. ABDÜLHAMİT lll. SELİM
ZİŞTOVİ YAŞ ANTLAŞMALARI
Ruslar Kırım’ı bağımsız edip kendi yandaşlarından birini de han seçtirdikten sonra Kırım’ı almak için fırsat kollamaya başladılar.1783’te Kırım’da çıkan bir isyan sonucu Kırım’ı işgal ettiler.Osmanlı bu duruma razı olmadı ama yapacak bir şeyi de yoktu.Bu arada Rusya ile Avusturya Osmanlıyı paylaşmak için çeşitli planlar yapıyorlardı.İki devlet Osmanlıyı balkanlardan atıp İstanbul merkezli Bizans devletini tekrar kurmak istiyorlardı.Bu planlar Osmanlıdan ziyade İngiltere’yi daha çok telaşlandırdı.Prusya′da Avusturya′nın güçlenmesini istemiyordu.Bu iki devlet Osmanlıyı kışkırtmaya başladılar.1787’de Kırım’ı da düşünerek Osmanlı bu kışkırtmalar sonucu Rusya′ya savaş ilan etti.Osmanlı savaş ilan edince Rusya′nın müttefiki Avusturya da Osmanlıya savaş ilan etti.Osmanlı ordusu ikiye bölündü.Ruslar Özi Kalesi’ni alıp halkını kılıçtan geçirdi.Bu haber İstanbul′a gelince I.Abdülhamit kederinden vefat etti.Yerine III.Selim geçti.Bu arada Fransa′da ihtilal patlak verdi.Avusturya Belgrat ve Semendire’yi almıştı.Ruslar Kili ve Akkerman Kaleleri’ni aldılar.Bu durum Prusya’nın Osmanlı ile ittifak yapmasını sağladı.Gerek bu ittifak ve gerekse Fransız ihtilalinin etkisinden dolayı Avusturya savaştan çekilmeye karar verdi.1791’de Ziştovi Antlaşması imzalandı buna göre.
♦Orsova hariç Avusturya işgal ettiği yerleri geri verecek
♦Avusturya Rusya’ya yardım etmeyecek
Böylece
♦Osmanlı Avusturya savaşları bir daha olmamak şartı ile sona erdi.
Her iki devletin de imparatorluk olması ve Fransız ihtilalinin her iki tarafı da etkilemesinden dolayı bu iki devlet müttefik oldu.Rusya tek başına kalınca o da barış istedi ve Yaş Antlaşması imzalandı.
Buna göre
♦Osmanlı Kırım’ın Rusya’ya ait olduğunu kabul edecek
♦Özi Kalesi Ruslara verilecek
♦Dinyester Nehri sınır kabul edilecek
♦Ruslar doğuda işgal ettiği yerlerden çekilecek.
Sonuçta
♦Kırım’ın Ruslara ait olduğu resmen kabul edildi
♦Osmanlı kaybettiği toprakları geri alamayacağını kabul etti ve mevcutları koruma çabası içerisine girdi.
♦Osmanlının Dağılma Dönemi başladı -KES-
XVIII.yy OSMANLI FRANSIZ İLİŞKİLERİ
Fransa ile Osmanlı Kanuni döneminde dostane ilişkiler kurmuşlardı.XVII.yy Köprülüler döneminde ilişkiler biraz bozuldu.Rusya’nın ve Avusturya’nın güçlenmesi bu iki devleti birbirine yaklaştırdı.Osmanlı Lale Devrinde Fransa’ya bakarak ıslahatlarını yaptı.Fransa’ya verilen kapitülasyonlardan dolayı Osmanlının yanında yer aldı ve çoğu yerde Osmanlıya arabuluculuk yaptı.1715 – 1718 Avusturya Venedik savaşlarında Osmanlıdan yana tavır aldı.1722’de Rusların Kafkasya’ya ilerlemesinde arabuluculuk yaparak İstanbul Antlaşması’nın imzalanmasında arabuluculuk yaptı.1733 Lehistan Veraset savaşlarında Osmanlıyla aynı politikayı uyguladı.1736 – 1739 Osmanlı Avusturya Rus savaşlarında arabuluculuk yaparak Belgrat Antlaşmaları’nı imzalanmasına vesile oldu.1779’da Aynalıkavak Tenkihnamesi’nde arabuluculuk yaptı.Fransa 1798’de Mısır’ı işgal edince ilişkiler bozuldu.
NAPOLYON’UN MISIR’I İŞGAL ETMESİ 1798 – 1801 III. SELİM EL ARİŞ ANTLAŞMASI
Fransız ihtilalinden sonra Avrupa devletleri Fransa’ya cephe aldılar.Osmanlı ise bu yeni rejimi tanıdı.III.Selim Fransa’yı beğeniyor ıslahatlarda Fransa’dan yararlanıyordu.XVIII.yy’da Fransa yayılmacı bir politika takip etmeye başladı.Avusturya ile anlaşarak Venedik’in topraklarını paylaştı.1792 Kampo Formia Antlaşması ile Arnavutluk kıyılarını aldı.Böylece Osmanlı ile kara sınırı oldu.Napolyon′un teklifi üzerine de Mısır’ın alınmasına karar verildi.
Bu olayın sebeplerine bakıldığında
♦Fransa Akdeniz’i sömürge haline getirmek istiyordu.
♦Yedi yıl savaşlarında kaybettiği sömürgelerini telafi etmek istiyordu.
♦Mısır zengin bir ülkeydi.
♦Mısır, ticaret yolları üzerindeydi.
♦İngiltere’nin Hindistan’a giden en kısa yoluydu.
♦İngiltere ile savaş halinde olmasından dolayı bu şekilde bu devleti sıkıştırabilirdi.(ihtilal-koalisyon savaşları)
♦Fransa Napolyon’u Fransa’dan uzaklaştırmak istiyordu.
1798’de hiç beklenmedik bir anda Napolyon İskenderiye Limanı’na asker çıkardı ve buradan yürüyerek Kahire’yi aldı.Osmanlı bu duruma inanamadı.Fransa ile savaş halinde olan Rusya ve İngiltere Osmanlıya yardım talebinde bulundu.Osmanlı bunu kabul etti ve ilk defa yardıma muhtaç olarak yardım alıyordu.Ruslar yardım için boğazlardan bir donanma geçirerek Ege Denizi’nde yedi adaya yerleşti.Osmanlı boğazları ilk defa yabancı bir güce açıyordu ve Ruslar ilk defa boğazlardan donanma geçiriyorlardı.İngilizler yardım olarak Abukır’da Napolyon’u Mısır’a taşıyan Fransız donanmasını yaktı.Bu durum karşısında Napolyon Suriye’ye yöneldi.Akka Kalesini kuşattı ama Cezzar Ahmet Paşa Nizam-ı Cedit askerleri ile Napolyon’a ilk yenilgisini tattırdı.Zor duruma düşen Napolyon askerlerini bırakarak Fransa’ya kaçtı.Fransa barış istedi ve El Ariş Antlaşması 1801’de imzalandı.
Buna göre
♦Fransa Mısır’ı boşaltacak
♦Fransız askerlerini İngiliz donanması taşıyacak
Sonuçta
♦Bu savaş sırasında Fransa’ya verilen kapitülasyonlar kaldırıldı.
♦İngilizler Hint yolunun güvenliğini kuvvetlendirdiler.
♦Osmanlının yaptığı ıslahatların faydası ortaya çıktı.
♦Ruslar boğazlardan ilk defa donanma geçirdi.
♦Osmanlı boğazları ilk defa yabancı bir güce açtı.
♦Ege’de yedi tane adaya yerleşen Ruslar balkan milletleri üzerinde daha etkili olmaya başladılar.
♦Nizam-ı Cedit’in ilk başarısı oldu.
♦Osmanlı yardıma muhtaç olarak ilk defa yardım aldı.
♦Denge politikası doğdu.
Bu yüzyılın ıslahatlarına bakıldığında
♦XVII.yy’la göre daha başarılıdır.
♦Avrupa′nın üstünlüğü kabul edildiğinden ıslahatlarda Avrupa′nın etkisi vardır.
♦Bu yüzyılda duraklamanın sebepleri araştırılarak bu duruma çözüm üretilmeye çalışılmıştır.
♦XVII.yy’da olduğu gibi bu yüzyılda da ıslahatlar padişah ve devlet adamları yapılmış onlarla sınırlı kalmıştır ve ıslahatlara halkın katkısı yoktur.
♦Bu yüzyıl ıslahatları toplumun her kesimi tarafından benimsenmemiştir.
♦Genel karakteri Avrupalılaşmak olduğundan başta yeniçeriler olmak halkın tepkisi ile karşılaşılmıştır.
♦Savaşlarda alınan yenilgilerden dolayı genelde askeri alanda yapılmıştır.
♦Bunun yanında kültürel, sosyal, mali vs. alanlarda da yapılmıştır.
♦Bazı faydalar sağlamış ama kesin çözüm getirmemiştir.
♦Bu yüzyılda şiddet yoktur.
LALE DEVRİ 1718 – 1730 III.AHMET
1718’de Pasarofça Antlaşması ile başlayıp Patrona Halil İsyanı ile son bulan dönemdir.Dönemin padişahı lll. Ahmet sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır.Lale çiçeğinin bu dönemde önem kazanmasından dolayı dönem bu isimle anılmıştır.Bir zevk ve eğlence dönemidir.Buna rağmen önemli ıslahatlar yapılmıştır.İstanbul′da köşkler, saraylar, yalılar, parklar, bahçeler, mesire yerleri yapılmıştır, bunlar içinde en önemlisi Sadabat Sarayı’dır.Osmanlının düşünce hayatı ideolojisi değişmiştir.Osmanlının üst üste aldığı yenilgilerden dolayı dini felsefeyi bir kenara bırakarak dünyevi işleri ön plana çıkarmıştır.
Bu dönemde
Moskova, Paris vs. yerlerde geçici elçilikler açılarak yenilikler takip edilmeye çalışıldı.
♦1727 yılında matbaa açıldı.
→1450 yılında İstanbul′da matbaa vardı.
→Hattatlar işsiz kalmasın diye Osmanlı 1727’ye kadar matbaayı kullanmadı.
→Bu da Osmanlının kültürel gelişmesini engelledi.
→Sonuçta İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi İstanbul′da matbaayı açtılar.
→Dini eserler dışında baskı yapılmaya başlandı.
♦İlk basılan kitap Van Kulu Lügati oldu.
♦Bu matbaadan sonra lll. Selim Üsküdar’da devlet matbaasını açtı.
♦Yalova’da kâğıt, Üsküdar’da kumaş ve çini fabrikaları açıldı.
♦Yeniçerilerden tulumbacılar adlı itfaiye bölüğü kuruldu.
♦İlk çiçek aşısı uygulandı.
♦Doğu klasiklerinden tercümeler yapıldı.
♦Sivil mimari gelişti.(Sultan Ahmet çeşmesi)
♦Yeni Cami’de, Enderun’da kütüphaneler açıldı.
♦İstanbul’un surları onarıldı.
♦Resim, minyatür, bilim ve askeri alanda sınırlı ıslahatlar yapıldı.
Lale Devri
♦Avrupa′dan etkilenilerek yapılan ilk ıslahatlardır.
♦Osmanlıda yapılan ilk esaslı ıslahatlardır.
♦Bilim, teknik, sanat alanında yapılmış askeri alanda sınırlı kalmıştır.
♦Osmanlı mimarisi Avrupa mimarisinin etkisinde kalmıştır.
♦Sivil mimari bu dönemde gelişmiştir.
♦İlk fabrika örnekleri bu dönemde kurulmuştur.
♦Bu dönemde doğuda İran’la savaşılmış, batıda savaş olmamıştır.
♦Bu dönemin sona ermesinde
♦İsraf ve eğlencenin fakir halkı kızdırması
♦İbrahim Paşa’nın yakınlarını kayırması
♦İran Savaşları’na kayıtsız kalınması
Sonuçta
♦Patrona Halil İsyanı çıktı
♦III.Ahmet tahtan indirildi I.Mahmut padişah yapıldı.
♦Nevşehirli öldürüldü.
♦İstanbul′da bu dönemde yapılan parklar, mesire yerleri vb. yerler yakılıp yıkıldı.
♦Matbaaya dokunulmadı, bu da isyanın gelişmelere karşı olmadığını gösterir.
I.MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI 1730 – 1754
Mahmut önce isyanın elebaşlarını halletti.Daha sonra orduda ıslahata başladı.Mahmut Avrupa′nın askeri açıdan Osmanlıdan çok ileri olduğuna inanıyordu.Orduda ıslahat yapma görevini eski bir Hıristiyan olan Humbaracı Ahmet Paşa’ya verdi.
Yapılan ıslahatlara bakıldığında
♦Topçu ve Humbaracı ocakları yenilendi.
♦Ordu Avrupa’da olduğu gibi organize edildi (bölük tabur alay)
♦Savaş stratejileri geliştirildi.
♦Üsküdar’da subay yetiştirmek için kara mühendishanesi (hendesehane) açıldı.
Böylece
♦Avrupa tarzında ilk askeri ıslahatlar yapıldı.
♦Avrupa tarzında ilk teknik okul açıldı.
♦Bu ıslahatların 1736-1739 Osmanlı-Rus Avusturya savaşında büyük faydası görüldü.
III. MUSTAFA DÖNEMİ ISLAHATLARI 1757 – 1774
I.Mahmut un ölümünden sonra yerine lll. Osman geçti ve üç sene ıslahat yapmadı.III.Mustafa başa gelince ıslahatlara devam etti.Bunun döneminde Koca Ragıp Paşa ve Baron Dö Töt rol oynadı.Osmanlıda Hıristiyanların görev almamaları bununla delinmiş oldu.
Bu dönemde
♦Deniz mühendishanesi açıldı.
♦Tophane ıslah edildi.
♦Çeşmede yanan donanma yeniden inşa edildi.
♦Lüzumsuz harcamalar kısıldı.
♦Maliye ıslah edilmeye çalışıldı.
♦İlk esham (iç borçlanma) gerçekleşti.
♦İstihkâm ve topçular ıslah edildi.
♦Avrupa tarzında sürat topçuları kuruldu.
I.ABDÜLHAMİT DÖNEMİ ISLAHATLARI 1774 – 1789
Başa geldiğinde Küçük Kaynarca Antlaşması imzalanmıştı bu da göstermişti ki yapılan ıslahatlar yeterli değildi.Abdülhamit Avrupa′dan danışmanlar getirtti.Bunlarla ıslahatlara devam etmek istiyordu.Bu döneme Halil Hamit Paşa Ve Cezayirli Hasan Paşa damgasını vurdu.
Bu dönemde
♦İstihkâm okulu açıldı.
♦Sürat topçularının mevcutları artırıldı.
♦Yeniçerilerin sayımı yapıldı.
♦Ulufe alım satımı yasaklandı.
♦Tımar sisteminde düzenlemeler yapıldı.
♦Avrupa′dan çok sayıda uzman ve mühendis getirildi.
♦Halil Hamit Paşa maliyede, Cezayirli Hasan Paşa denizcilikte ıslahat yaptırdı.
III. SELİM DÖNEMİ ISLAHATLARI 1789 – 1807
Selim iyi eğitim almış bir padişah olup ıslahatlarla problemlerin çözüleceğine inanıyordu. Öncelikle yeniçeri ocağının disiplinsizliğinin halledilmesi gerektiğine inanıyordu.Yaş ve Ziştovi Antlaşmaları’nı imzaladıktan sonra ıslahat çalışmalarına başladı.22 devlet adamından durumun araştırılmasını ve neler yapılması gerektiğinin söylenmesi istedi.Böylece ıslahatları kişisellikten çıkarıp devlet politikası yapmaya çalıştı.Bu kişiler 72 maddelik bir liste hazırladılar ki buna Nizam-ı Cedit yenilikleri denir ve bunlar uygulanmaya koyuldu.
♦Nizam-ı Cedit adlı yeni bir ordu kurdu.
♦Bu ordu için Selimiye ve Levent kışlalarını yaptırdı.
♦Bu ordunun eğitimi için İsveç ve Fransa’dan subaylar getirtti.
♦Bu ordu için İrad-ı Cedit adlı yeni bir hazine kurdu.
♦Tersaneleri ıslah etti.
♦Mühendishane-i Berr-i Hümayun’u açtı.
♦Mühendishane-i Bahr-i Hümayun’u açtı.
♦Subay yetiştirecek bu okullarda subaylara yabancı dil öğrenme mecburiyeti getirdi ve Fransızca yabancı dil olarak seçildi.
♦Resmi devlet matbaasını açtı.
♦Avrupa′nın başkentlerinde elçilikler, önemli şehirlerinde konsolosluklar açtı.
♦Böylece Avrupa’daki gelişmeleri ve siyaseti yakından takip etme imkânı doğdu.
♦İlmiye sınıfını ıslah etti.
♦Halkı yerli malına özendirerek Osmanlı parasının değerini koruma çalıştı.
♦Yeni kitaplar tercüme ettirdi.
Bu gelişmeler yeniçerilerin tepkisini aldı.Ayrıca Avrupa devletlerinin de dikkatini çekti.Osmanlının güçlenmesini istemeyen İstanbul’daki elçilerin kışkırtması sonucu Kabakçı Mustafa İsyan’ı çıktı.1807’de Selim tahtan indirilip öldürüldü ve Nizam-ı Cedit yenilikleri son buldu.
