Osmanlı devletine 19 yy’da isyanlar çıkmıştır.Bu isyanlara bakıldığında genelde Balkanlarda çıktığı görülür.
Sebepleri ise
♦Fransız İhtilali’nin ateşlediği milliyetçilik, bağımsızlık, eşitlik, adalet vs kavramlar.
♦Merkezi otoritenin bozulması
♦Yöneticilerin yanlış tutumu.
♦Bazı toprakların Osmanlının elinden çıkması.(Macaristan, Lehistan)
♦Balkanların savaş alanı durumuna gelmesi.
♦Rusların kışkırtması.
SIRP İSYANI 1804 lll. SELİM
Fransız İhtilali ilk etkisini Sırplar üzerinde gösterdi.
Ayaklanma sebeplerine bakıldığında.
♦Yeniçerilerin burada halka zulmetmeleri.
♦Milliyetçilik akımı.
♦Avusturya, Fransa ve Rusya’nın kışkırtması.
♦Savaşların burada cereyan etmesi buranın sık sık istilaya uğraması ve el değiştirmesi.
Sırplar Kara Yorgi’nin liderliğinde isyan ettiler.Osmanlı ayaklanmayı bastırmada epey bir mesafe almıştı ki Rusya duruma müdahale etti savaş çıktı.Ayrıca Ruslar Sırplara yardım da ediyorlardı.Osmanlı Rusya Savaşı 1812 Bükreş Antlaşması ile son buldu.Bu antlaşma ile Sırplara bazı imtiyazlar verildi.Kara Yorgi bunu az buldu ve bağımsızlık için ayaklandı.Osmanlı üzerine yürüyünce kaçıp Avusturya’ya sığındı.İsyanın başına Miloş Obronoviç adlı biri geçti.Osmanlı bu olaya Rusya’nın müdahale edeceğini anlayınca Sırplara prenslik verdi.final n.kılıçBöylece Osmanlıya bağlı Sırp prensliği kuruldu.1829 Edirne Antlaşması ile de bu prenslik özerk oldu. 1878 Berlin Antlaşması ile de Sırplar bağımsız oldu.Sırplar Osmanlıdan ilk imtiyaz alan topluluktur.
YUNAN İSYANI 1820-1829 II.MAHMUT
Osmanlı devleti içinde yaşayan gayri Müslim tebaa içerisinde en imtiyazlı milletlerden birisi Rumlardı.Rumlar ekonomik yönden de iyi durumdaydılar.Rumlar Eflak Boğdan’a da yönetici olarak atanıyorlardı.Fakat Rusların kışkırtması sorucu Rumlarda bağımsızlık duyguları gelişmeye başladı.Okullarında, kiliselerinde bu duyguyu yaymaya çalıştılar.
Rum isyanının sebeplerine bakıldığında
♦Milliyetçilik akımının etkileri.
♦Rum okullarının, Rum kilisesinin ve Rum aydınlarının çalışmaları.
♦Ticaret sayesinde zenginleşmeleri.
♦Avrupalı aydınların ve Avrupalıların desteği ve çalışmaları.
♦1814’te kurulan Etnik-i Eterya’nın çalışması
♦Yanya Valisi Tepedelenli Mehmet Ali Paşa’nın görevden alınması.
EFLAK İSYANI
Yunan isyanı ilk defa Eflak’ta başladı.Eflak’a atanan Rum idareci Alexsandr İpsilati isyanı buradan başlattı.
Gayesi
♦Buradan Rus sınırı olduğu için onların yardımını alma.
♦Eflak Boğdan halkının desteğini almak.
♦Diğer Ortadoksların da desteğini alarak isyanı tüm Balkanlara yaymak.
Ancak Rum asıllı voyvodalardan memnun olmayan halk gereken desteği vermeyince isyan başarısız oldu.
MORA İSYANI 1821 ll. MAHMUT
Eflak isyanın başarısız olasından sonra 1821’de Mora’da isyan çıktı.Osmanlıya Tepedelenli Ali Paşa isyan etmişti, devletin bu isyanla uğraşmasını fırsat bilen Rumlar ayaklandı.Avrupa bu isyanı sevinçle karşıladı ve destekledi.Hatta bazı Avrupalılar bizzat gelerek isyana katıldı.II.Mahmut isyanı bastırmakta zorlanınca Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi.Mehmet Ali Paşa’ya isyanı bastırması halinde oğlu İbrahim Paşa’ya Mora ve Girit valiliğini verileceği vaat edildi.İbrahim Paşa İsyanı bastırıldı.Bu olay Avrupa’yı hayal kırıklığına uğrattı.İngiltere Mora’da güçlü bir vali istemiyordu.Rusya ve İngiltere bir protokol hazırladı ve Fransa ve Avusturya’ya sundu.Avusturya Meternik sistemine aykırı olduğu için kabul etmedi ama Fransa kabul etti.Bu protokole göre Osmanlıya İngiltere, Rusya ve Fransa bir ültimatom verdi.
Ültimatomda
♦Yunanistan’da özerk bir prenslik kurulması
♦Tüm Türklerin Yunanistan’dan çıkarılmasını istediler.
Bu ültimatomla Yunanistan bağımsız oluyordu.Osmanlı bunu reddetti.Bunun üzerine müttefiklerin donanması Navarin’de Mısır ve Osmanlı donanmasını yaktı.Osmanlı bu duruma razı olmadı ve bu devletlerden tazminat istedi.Rusya ise buna savaşla karşılık verdi.
1828-1829 OSMANLI RUS SAVAŞI VE EDİRNE ANTLAŞMASI II.MAHMUT
Osmanlının donanması için savaş tazminatı istemesini bahane eden Rusya Osmanlıya savaş ilan etti.Fransa ise Mora’yı işgal etmeye başladı.Mora’daki Mısır askeri ise İngilizlerle anlaştı ve bu
devletin donanması ile Mısır’a taşındı.Mehmet Ali Paşa padişaha sormadan İngilizlerle anlaşmıştı.Osmanlı Devleti çok zor durumda kaldı.
Çünkü
♦Yeniçeri ocağı yeni kaldırılmış. Donanma Navarin’de yanmış.
♦Yapılan ıslahatlar henüz sonuç vermemişti.
Ruslar önce Eflak Boğdan’ı aldı ve Tuna Nehri’ne kadar ilerledi.Doğuda ise Kars’a kadar geldiler.Ruslar batıda Tuna’yı geçip Varna’yı aldı.Silistre önlerinde Osmanlı Rusları yendi ve durdurdu.Ruslar 1829’da tekrar harekete geçti.Doğuda Erzurum, batıda ise Edirne’ye kadar geldiler.Osmanlı barış istemek zorunda kaldı.
Sonuçta Edirne Antlaşması imzalandı.
♦Yunanistan bağımsız olacak.
♦Eflak-Boğdan Osmanlıya geri verilecek.
♦Eflak-Boğdan’a ve Sırbistan’a Osmanlı özerklik verecek.
♦Tuna Nehri’nin ağzındaki adalar Ruslara verilecek.
♦Doğudaki Anapa, Ahıska, Poti, Akçar, Ahikelek Kaleleri Ruslara verilecek.
♦Rusya’ya savaş tazminatı verilecek.
♦Rus ticaret gemileri boğazlardan serbest geçecek.
Böylece
♦Milliyetçilik hareketi Osmanlıda ilk defa başarıya ulaştı.
♦Osmanlıdan ilk bağımsızlık alan Yunanistan oldu.
♦Mora’nın elden çıkması Mehmet Ali Paşa’nın isyanına neden oldu.
♦Ruslar boğazlardan yararlanma hakkını tekrar elde etti.
FRANSA’NIN CEZAYİR’İ ALMASI 1830 II.MAHMUT
Cezayir Barbaros’un Osmanlı himayesine girmesiyle Osmanlıya bağlanmıştı.Garp Ocakları denilen bu yer Batı Akdeniz’in kontrolünde önemli bir yere sahipti.19. yy. başlarında Avrupalılar Cezayir’in bu gücünden kurtulmak istedi. 1815 Viyana Kongresi’nde bu durum değerlendirildi ve Cezayir’e darbe vurmaya karar verdiler. Avrupalı devletler Cezayir’i topa tutup gemilerini yaktılar.Bu durum Cezayir’i zayıflattı.1827’de Cezayir Fransa’dan para alacağını istedi.Fransa bunu bahane ederek Cezayir’i kuşattı.Yunan İsyanı’nı da fırsat bilen Fransa 1830’da büyük ölçüde gerçekleştirdi.1847’de ise Fransa Cezayir’in tamamıma hâkim oldu.Osmanlı bu durumu kabullenmekten başka bir şey yapamadı.Böylece Kuzey Afrika’da ilk toprak parçamızı kaybettik.
