KARAHANLILAR
Uygurların yıkılmasından sonra Yağma, Çigil ve Karlık Türkleri bir araya gelerek Karahanlı Devleti’ni kurdular.Bu devletin kurucusu Bilge Kül Kadir Handır. Bu han döneminde Taşkent halkı İslamiyet’i benimsemişti.Daha sonra başa Bezir Arslan peşine Oğulcak Kadir Han geldi.Her ikisi döneminde de Samanoğulları ile mücadele edildi.Oğulcak’tan sonra başa gelen Satuk Buğra Han döneminde Karahanlılar İslamiyet’i resmi din olarak aldılar.999’da Gaznelilerle birleşerek Samanoğulları’nı
ortadan kaldırdılar.Bu devletin toprağı olan Maveraünnehr’i Karahanlılar Horasan’ı ise Gazneliler aldı.Horasanı almak için Gaznelilerle mücadele ettiler ama başaramadılar.Karahanlılar en parlak dönemlerini Yusuf Kadir Han zamanında yaşadılar.Yine bu han ülkeyi oğulları arasında pay etti ve ülke doğu batı olmak üzere ikiye ayrıldı.Doğu Karahanlılar önce Selçuklulara sonra Moğol Karahıtaylara bağlı yaşadılar ve 1211’de tarih sahnesinde çekildiler.Batı Karahanlılar ise önce Selçuklulara daha sonra Moğol Karahıtayların istilasına uğradılar ve Harzemşahlar tarafından ortadan kaldırıldılar.Karahanlıların özelliklerine bakıldığında
♦Orta Asya’da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir.
♦Türk kültürü ile İslam kültürünü kaynaştıran ilk devlettir.
♦Türk İslam medeniyetinin temelini attılar.
♦Türkçeyi resmi dil olarak kullandılar.
♦Uygur alfabesini kullandılar.
♦Böylece özelliklerini korumaya çalıştılar.
♦İpek yolundan pay aldılar ve ilk ribatları (kervansarayları) yaptılar.
♦Türk boylarının batıya ilerleyiş sürecini başlattılar.
♦İlk Türk–İslam eserleri bu dönemde doğdu.
Kutadgu Bilig
Divanı Lugatit Türk
Divanı Hikmet
Atabetül Hakayık
GAZNELİLER
Samanoğullarının ordusunda görev yapan Alp Tekin 962’de bunlarla anlaşamayınca Gazne şehrine gelerek Gurluları kovarak buraya hâkim oldu.Böylece Hindistan’ın Pencap bölgesinden Harizim ve Horasan bölgesine uzanan bir devletin temelleri atıldı.Alptekin’den sonra başa geçen Sebük Tekin zamanında Kuzey Hindistan’a kadar topraklar genişletildi.Bu sultan zamanında Samanoğullarındaki bir isyan bastırıldı.Bu da bu devletin hala Samanoğullarına bağlı olduğunu gösterir.Sebük Tekin’den sonra başa Mahmut geldi.Mahmut 999’da Karahanlılarla anlaşarak Samanoğullarını yıktı.Onların toprakları bu iki devlet arasında pay edildi ve Horasan Gaznelilerin hissesine düştü.Daha sonra Horasan’a göz diken Karahanlılarla mücadele etti ve burayı onlara vermedi.Abbasi halifesini Şii Büveyih oğullarına karşı korudu.Halife buna karşılık Mahmut’a “sultan” unvanı verdi.Irak’taki bir kısım toprakları aldı.Mahmut zamanında Hindistan’a 17 sefer düzenlendi.Bu seferlerin sebeplerine bakıldığında
İslam dinini yaymak.(dini)
Hindistan’ın zenginliklerini ülkesine taşımak.(ekonomik)
Kendisine karşı birleşen racaları ortadan kaldırmak.(siyası)
Bu seferlerin sonuçunda
♦Kuzey Hindistan Türk yönetimine girdi.
♦Hindistan’da 1858 yılına kadar sürecek olan Türk yönetimi başladı.
♦Hindistan’a İslamiyet gitti.
♦Kast sistemine darbe vurdu
♦Bugünkü Pakistan doğdu.
1030 yılında Mahmut ölünce başa Mesut geçti.Mesut da Hindistan’a seferler düzenledi. Bu sultan döneminde Selçuklular Horasan’a girmeye çalışıyorlardı.Mesut 1035 Nasa 1038 Sarahs 1040 Dandanakan Savaşları’nı kaybetti.Böylece güç dengeleri bölgede değişti.Gazneliler Selçukluların himayesine girdi.Selçukluların dağılmasından sonra 1187 yılında Lahor küçük bir devletken Gurlular tarafından ortadan kaldırıldı.
Bu devletin özelliklerine bakıldığında
♦İran Arap kültürünün etkisinde kalmışlardır.
♦Devletin kurucuları ve ordusu Türk’tür.
♦Çok çeşitli topluluklardan oluşmuşlardı.
♦Böyle olmaları yıkılmalarındaki en büyük etkenlerden biridir.
♦Dönemlerinde Selçuklu ve Karahanlı gibi iki güçlü Türk devletinin olması da bir dezavantajdır.
♦Hindistan’a ve Afganistan’a İslamiyet’i götürdüler.
♦Hindistan’da 1858’ye kadar sürecek olan Türk sülalelerinin yönetimini başlattılar.
♦Kast sistemine darbe vurdular.
♦İlim ve ilim adamlarına önem verdiler, Karahanlılarla bu konuda yarıştılar.
♦El Buruni Gazneli sarayında yetişti.
♦Firdevsi Şehname adlı eserini Mahmut’a sundu.
♦Karahanlılar gibi Türk İslam medeniyetinin doğmasına ve gelişmesine katkıda bulundular.
♦Kurulduğu yerin adını alan devlettir.
♦Resmi dilleri Arapça, edebiyat dilleri Farsçadır. Sarayda ve orduda Türkçe kullanmışlardır.
♦Bu’da yöneticilerin dejenere olmasına ortam hazırlamıştır.
♦Bu durum ayrıca birliğin sağlanamamasında da etkili olmuştur.
