İstanbul işgal edilip Mebusan Meclisi kapatılınca Mustafa Kemal 19 Nisan’da bir genelge yayınlayarak milletvekillerini Ankara′ya çağırdı.Bu genelge ile ayrıca bazı bölgelerde seçim çalışmalarının da başlamasını istedi.Sonuçta 23 Nisan 1920’de eski ve yeni milletvekilleri ile 78 kişi meclisi açtı.Bu sayı daha sonra 376’ya kadar çıkacaktır.Bir gün sonra Mustafa Kemal başkanlık divanına seçildi.Mustafa Kemal meclise bir önerge verdi.
Bu önergede
♦Hükümet kurulması gereklidir.
♦Bu hükümete geçici veya padişahın vekili adını vermek yanlış olur.
♦Meclis başkanı aynı zamanda hükümetin de başkanı olmalıdır.
♦Egemenlik millete ait olmalıdır.
♦Yasama, yürütme ve yargı meclisin içinde olmalıdır.
♦Meclisin üstünde hiçbir güç olmamalıdır.
♦Yürütmeyi meclis hükümeti aracılığıyla kullanmalıdır.
♦Halifenin ve padişahın durumuna sonradan bu meclis karar vermelidir.
Bu önerge kabul edildi.Bu önerge Teşkilat-ı Esasiye’ye kaynak teşkil edecektir.Bu meclisin açılınca ve bu meclis içinden bir hükümet kurulunca artık gücünü halktan alan bir hükümet doğmuştur.Bu mevcut duruma da cumhuriyet denilmektedir.Adı konulmasa da cumhuriyet uygulamaya konulmuştu.Bunu o zaman söylemek birlik beraberlik açısından olumlu olmazdı.Bu yüzden padişaha bağlılık ifadeleri kullanılıyordu.Bu meclis ilk iş olarak bir hükümet kurdu.Daha sonra bir komisyon kurularak anayasa hazırlanmaya başlandı.
Bu meclis ve bu meclisin açılması ile
♦Olağanüstü yetkilere sahip bir kurucu meclistir.
♦Meclisin içinde çok değişik fikir ve meslek gurupları olup hepsinin ortak gayesi memleketin bağımsızlığıdır.
♦Meclis başkanı ve hükümet seçimi parlamenter sisteme ters düşmektedir bu da bazı karışıklıklara neden olmuştur.
♦Bu meclisin açılması ile millet iradesine dayanan yeni bir devlet kurulmuş, milli egemenlik ilkesi tam olarak gerçekleşmiştir.
♦Geçici bir meclis olmadığını aldığı karalarla ve yaptığı uygulamalarla göstermiştir.
♦Kararlar hızlı alınsın diye meclis hükümeti sistemi benimsemiştir.
♦Yasama, yürütme ve yargıyı bünyesinde toplayarak halkın tek temsilcisi olduğunu göstermiştir.
♦Temsil kurulunun görevi sona ermiştir.
♦Vatanı işgalden kurtarmıştır.
♦Saltanatı kaldırmıştır.
♦İstiklal mahkemelerini kurmuştur.
İLK ANAYASA TEŞKİLAT-I ESASİYE (20 OCAK 1921)
Meclis açıldıktan sonra bir komisyon kurularak anayasa hazırlanmaya başlandı.
Çünkü
♦Meclis çalışmalarının düzeni için
♦Meclisin meşruluğu için
♦Meclisin güvenilir ve itibarlı olması için
bağlı bulunması gereken bir yasa olmalıydı.Bu komisyon 23 maddeden oluşan bir anayasa hazırladı.
Cumhuriyet tarihimizin bu ilk anayasasının temel maddeleri şunlardır:
♦Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
♦TBMM Türkiye Devleti’ni yönetir.
♦Hükümet TBMM hükümeti adını alır.
♦Kanunları yapma ve yürütme yetkisi TBMM’ye aittir.
♦TBMM’yi halk seçer.
♦Seçimler iki yılda bir yapılır.
♦Bakanları meclis seçer.
♦Başbakanı bakanlar seçer.
♦Meclis başkanı aynı zamanda hükümetin de başıdır.
♦Şer’i hükümlerin uygulaması meclise aittir.
Bu anayasa
♦Savaştan dolayı ve kararlar hızlı alınsın diye kısa ve öz tutulmuştur.
♦Saltanatla ilgili kararlar sonraya bırakılmıştır.
♦TBMM’nin yaptırım gücünü ve itibarını artırmıştır.
♦Ulusal güçlerin birleştirilmesinde önemli rol oynamıştır.
♦Savaştan dolayı vatandaşlık hakları, yargı işleri, TBMM’nin yetki ve görevleri vs. eksik kalmıştır.
♦Bu anayasa laik değildir.
♦Türk tarihinde egemenlik ilk kez millete verilmiştir.
♦Türk devletinin ilk anayasasıdır.
♦Meclis hükümeti sistemi ve Meclis üstünlüğü benimsenmiştir.
♦Devlet başkanı yoktur.
♦Devletin rejimi belirlenmemiştir.
♦Kuvvetler birliği ilkesi benimsenmiştir.
♦Seçmen yaşı 18 olarak belirlenmiştir.
TBMM’ye KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR
Anadolu′da yeni bir meclisin açılması İtilafın ve İstanbul hükümetinin işine gelmedi.İşte bu yüzden bu meclisin bir an önce ortadan kalkması gerekliydi.Meclisin gücünün kırılması için önce ona karşı ayaklanma çıkarıldı.
Bu ayaklanmaların sebeplerine bakıldığında
♦Anadolu′da otoritesini kaybetmek istemeyen İstanbul hükümetinin kışkırtması
♦İstanbul hükümetinin milli mücadeleyi ihtilalci ve Bolşevik olarak göstermesi
♦İtilaf devletlerinin milli mücadelenin padişah ve halifeye karşı yapıldığını söyleyerek halkı kışkırtmaları
♦İngilizlerin boğazlar çevresinde bir tampon bölge oluşturmak istemeleri
♦Asker kaçaklarının otorite boşluğundan yararlanmak istemeleri
♦Azınlıkların fırsattan yararlanmak istemeleri
♦Kuvva-i Milliyecilerden bazılarının düzenli orduya karşı olmaları, güçlerini kaybetmek istememeleri
♦Ayaklanmalar genelde Ankara çevresinde çıkmıştır. Meclisi bu şekilde sıkıştırmayı düşünmüşlerdir.
Ayaklanmalar dört ana başlıkta incelenir:
İstanbul hükümetinin çıkardığı ayaklanmalar
Ahmet Anzavur Ayaklanması
Bu kişi Osmanlı tarafından paşa yapılarak kendilerine göre kafir olan meclisi ortadan kaldırmak için harekete geçti.Kuvva-i milliye ve düzenli ordu tarafından ortadan kaldırıldı.
Kuvva-i inzibatiye-halifelik ordusu
İngiliz altınları ile oluşturulan bir inzibat kuvveti olup meclisi ortadan kaldırmaya niyetlendi ama bunda başarılı olamadı.
İstanbul hükümeti ve itilaf devletlerinin çıkardığı ayaklanmalar
Bolu Düzce Adapazarı Ayaklanması
İngilizler din elden gidiyor diye yöre halkını kışkırtmışlardır.Buradaki gaye boğazların etrafına tampon bir bölge oluşturmaktır.Kuvva-i milliye ve düzenli ordu tarafından bastırıldı.
Konya Ayaklanması
İtalyanlar Delibaş Mehmet’i din elden gidiyor diye kışkırttılar.
Düzenli ordu ilk olarak burada kullanıldı ve ayaklanma bastırıldı.
Yozgat Ayaklanmaları
Nüfuzlu ailelere meclisin Bolşevik olduğunu ellerinden toprakların alınıp halka dağıtılacağını söyleyerek kışkırtmışlardır. Çerkez Ethem tarafından bastırılmıştır.
Afyon Ayaklanması
Çopur Musa din elden gidiyor diye ayaklanmıştır ve bastırılmıştır.
Mili Aşiret Ayaklanması
Urfa’da Fransızlar tarafından çıkartıldı.En zor bastırılan ayaklanmadır.
Azınlıkların Çıkardığı Ayaklanmalar
Rum, Ermeni ve Yahudilerin çıkardığı ayaklanmalardır.Mondros’la birlikte ayaklanmaları başladı savaşın sonuna kadar sürdü.En uzun süren ayaklanmalardır.
Kuvva-i Milliyecilerin Ayaklanmaları
Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe,gibi kuvvacıların düzenli orduya girmek istememelerinden dolayı çıkan ayaklanmalardır.
AYAKLANMALAR İÇİN ALINAN TEDBİRLER
♦Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.
♦İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
♦Damat Ferit’in fetvalarına karşı Ankara müftüsünden karşı fetva alındı.
♦Kuvva-i Milliye kaldırıldı düzenli ordu kuruldu.
♦Osmanlı hükümeti ile bütün ilişkiler kesildi, yaptığı bütün işler yok sayıldı.
AYAKLANMALARIN SONUÇLARI
♦Yunan’ın yayılmasına yol açtı.
♦Milli mücadelenin uzamasına neden oldu.
♦Kardeş katli ve mücadelesi oldu.
♦Milli kaynaklar heba oldu.
♦Düzenli ordunun kurulması hız kazandı.
♦TBMM’nin Anadolu′da itibarı ve otoritesi artı.
